Chưa tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia, rượu trong vài năm tới

Đây là đề xuất của các doanh nghiệp và chuyên gia có mặt tại hội thảo “Ngành đồ uống Việt Nam phục hồi và phát triển trong thời kỳ mới”. Theo các chuyên gia, việc tăng thuế là chưa phù hợp, đặt trong bối cảnh các doanh nghiệp đang kiệt quệ vì những tác động từ dịch bệnh, xung đột Nga – Ukraine khiến chuỗi cung ứng đứt gãy, giá nguyên liệu sản xuất tăng cao…

Thêm gánh nặng cho ngành đồ uống

Theo ông Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch Hiệp hội Bia, Rượu, Nước giải khát Việt Nam (VBA), trong 2 năm đại dịch hoành hành, sản lượng của các doanh nghiệp trong ngành đồ uống sụt giảm tới 20%, tương đương 1 tỷ lít bia.

Kết quả khảo sát của Viện Nghiên cứu Kinh tế trung ương (CIEM), cho thấy trong 2 năm 2020 – 2021, khoảng 50% doanh nghiệp ngành đồ uống giảm doanh thu, lợi nhuận vì dịch; hơn 79% doanh nghiệp đã phải áp dụng các biện pháp để giảm chi phí; hơn 58% doanh nghiệp dừng mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh và giảm lao động. Tác động của dịch Covid-19 cũng ảnh hưởng không nhỏ tới việc làm của người lao động trong ngành sản xuất và kinh doanh nước giải khát khi số lượng lao động giảm 4%, trong đó khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước đã phải cắt giảm 7% số lượng lao động. Cũng trong năm 2020, mức giảm về thu nhập trung bình của lao động trong ngành nước giải khát là 7%  – 10% so với trước dịch

Bước sang năm 2022, tình hình có vẻ lạc quan hơn khi các biện pháp phòng, chống dịch đã được gỡ bỏ; các hoạt động dịch vụ – du lịch, dịch vụ, ẩm thực đã dần phục hồi trở lại. Tuy nhiên theo dự báo của các chuyên gia, lợi nhuận gộp của doanh nghiệp trong ngành vẫn chưa thể cải thiện do giá chi phí vận chuyển và giá cả các nguyên vật liệu đầu vào đều tăng cao, thậm chí xăng dầu, malt… tăng tới 50%; vỏ lon tăng 30-40%, các vật tư nguyên liệu khác tăng 15-20%…

Theo ý kiến của bà Holly Bostock – Giám đốc ngoại vụ cấp cao Heineken Việt Nam, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt trong thời điểm khó khăn hiện nay sẽ tạo thêm nhiều gánh nặng cho ngành đồ uống, du lịch. Ngay lúc này đây, điều các doanh nghiệp cần nhất chính là sự hỗ trợ về mặt chính sách nhằm giảm bớt tác động từ dịch bệnh lên hoạt động kinh doanh, giúp doanh nghiệp từng bước ổn định và phục hồi sản xuất kinh doanh sau đại dịch.

Ở góc nhìn của một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm trong ngành, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng việc nhà nước tăng tiền thuế với những doanh nghiệp làm ăn chân chính càng đẩy họ vào bước đường cùng bởi tăng thuế đồng nghĩa với sản phẩm phải tăng giá, trong khi đó người tiêu dùng lại có xu hướng lựa chọn mua sản phẩm giá rẻ trên thị trường. Đây chính là tác dụng ngược của việc đánh thuế.

Đồng quan quan điểm, TS Lê Đăng Doanh khuyến nghị cần tăng cường hiệu quả quản lý với khu vực đồ uống có cồn phi chính thức và kết hợp nhiều giải pháp chính sách khác ngoài thuế để hạn chế lạm dụng đồ uống có cồn một cách hiệu quả.

Trong dài hạn, luật sư Phạm Tuấn Khải nêu quan điểm cải cách thuế là để tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển chứ không phải thu được nhiều thuế cho ngân sách. Khi doanh nghiệp tăng trưởng, có doanh thu và lợi nhuận, họ sẽ tăng đóng góp và ngược lại. Với ý nghĩa đó, thay vì tăng ngay thuế để thu được nhiều hơn, cơ quan quản lý nhà nước cần có bảng đánh giá chi tiết về những tác động của việc tăng thuế, các biện pháp hạn chế tiêu thụ rượu bia và tác động của dịch bệnh Covid-19 đến tình hình sản xuất kinh doanh của ngành đồ uống có cồn trong ngắn hạn cũng như dài hạn; đồng thời nghiên cứu, cải cách thuế theo hướng toàn diện hơn.

Tính thuế theo nồng độ cồn

Bên cạnh đề xuất chưa tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia, rượu trong vài năm tới, các chuyên gia cũng cho rằng cần thiết phải thay cách tính thuế tương đối hiện nay. Cụ thể chuyên gia Ngô Trí Long cho biết trong 7 năm qua, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu, bia đã được điều chỉnh 4 lần nhưng các thay đổi trước đây đều theo cách tính thuế tương đối (tăng phần trăm thuế suất theo lộ trình). “Điểm hạn chế của cách tính này là không theo chất lượng, độ cồn sản phẩm; trong khi đó cơ chế tính thuế theo nồng độ cồn là cơ chế công bằng, minh bạch hơn và giúp ngân sách tăng bền vững hơn so với cách tính theo giá trị. Tính thuế theo nồng độ cồn vừa tăng khả năng cạnh tranh kinh tế, vừa điều chỉnh hành vi lạm dụng rượu, bia” – ông Long nhấn mạnh.

Bà Holly Bostock cũng cho rằng cơ chế tính thuế trên giá xuất xưởng đã tồn tại từ lâu trong khung pháp lý thuế tiêu thụ đặc biệt, khiến chi phí gánh nặng xã hội tăng cao khi chỉ khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm giá rẻ mà quên đi yếu tố về nồng độ cồn – yếu tố chính gây hại. Việc tính thuế theo nồng độ cồn đang được nhiều quốc gia áp dụng, như Singapore, liên minh châu Âu (EC). Gần đây nhất, năm 2017, Sri Lanka cũng chuyển đổi cách tính thuế theo giá trị sang nồng độ cồn. Việc chuyển đổi này giúp cải thiện môi trường kinh doanh ngành bia tại quốc gia ở Nam Á và ngân sách tăng, đồng thời người dân giảm đáng kể tiêu dùng bia rượu bất hợp pháp.

Thành Nam