Việt Nam đang nổi lên như một người chơi toàn cầu đáng chú ý về công nghệ thông tin
Gần đây, nhu cầu của Việt Nam trong lĩnh vực Công nghệ thông tin (CNTT) gây bất ngờ cho các công ty hàng đầu thế giới trong lĩnh vực này: doanh số 12,7 tỷ USD (2017) và 13,4 tỷ USD (2018), 2019 sẽ còn lớn hơn. Để đáp ứng sự tăng trưởng thị trường này, Việt Nam nhập khẩu phần lớn phần cứng CNTT và cả phần mềm vì các nhà sản xuất trong nước vẫn còn tương đối mới và có thể không thể cung cấp cùng một lúc một loạt các giải pháp và dịch vụ như các nhà cung cấp nước ngoài.
Việt Nam không chỉ là thị trường tiêu thụ cho CNTT mà còn nổi lên như một người chơi toàn cầu đáng chú ý trong chuỗi giá trị toàn cầu về CNTT. CNTT là một trong những ngành phát triển nhanh nhất tại Việt Nam.
Năm 2016, tổng doanh thu từ ngành CNTT là 67,7 tỷ đô la, gần gấp 10 lần con số năm 2010 là 7,6 tỷ đô la. Công nghiệp phần cứng là phân ngành lớn nhất của ngành CNTT, đóng góp vào khoảng 85% tổng doanh thu và dẫn đầu là các nhà đầu tư nước ngoài như Samsung, Intel, Dell và LG.
Công nghiệp phần mềm cũng đang phát triển ổn định và bắt đầu thu hút sự chú ý toàn cầu như là một trung tâm software trong khu vực. Các doanh nghiệp địa phương chiếm phần lớn thị trường, cung cấp các sản phẩm phần mềm giá rẻ.
Năm 2017, doanh thu của các Cty phần mềm đạt 2,7 tỷ đô la. “Global Outsourcing 100” công nhận FPT – công ty hàng đầu về CNTT tại Việt Nam, là một trong 100 nhà cung cấp dịch vụ gia công hàng đầu trên toàn cầu. Việt Nam đã vượt qua Ấn Độ để trở thành điểm đến gia công phần mềm lớn thứ hai của Nhật Bản, chỉ sau Trung Quốc và có cơ hội cải thiện hơn nữa thứ hạng của mình khi chi phí đang tăng ở Trung Quốc. Sản phẩm đáng nói đến 2019 sẽ là Got It với các ứng dụng giáo dục, Holistic với dịch vụ quản lý dữ liệu và MoMo với ứng dụng ví di động. Dự kiến doanh thu sẽ tiếp tục tăng trưởng giữa năm 2019 và 2020 do chính phủ mong muốn biến Việt Nam thành một cường quốc về CNTT – Truyền thông toàn cầu.
Nguồn lực con người: Có khoảng 1.200 – 1.500 kỹ sư CNTT Việt Nam làm việc cho các công ty internet toàn cầu như Google, Facebook, Airbnb, Microsoft và Amazon. Các công ty công nghệ lớn mới nổi như Grab và Sea có hàng trăm kỹ sư Việt Nam làm việc trong văn phòng phát triển của họ trong khu vực. Các công ty như Grab, Samsung, ABB và Bosch…đã mở các trung tâm R & D tại Việt Nam, sử dụng hàng trăm kỹ sư Việt Nam để phát triển sản phẩm trên các công nghệ chính bao gồm IoT, phân tích dữ liệu… Một số công ty như Qualcomm có nội dung kỹ thuật cao hơn là cũng nhìn vào Việt Nam cho R&D và trung tâm dịch vụ với chất lượng của các kỹ sư của Việt Nam.
Không chỉ vậy, Việt Nam còn được xếp hạng số một về tổng thể là quốc gia hấp dẫn nhất về hiệu quả chi phí với mức lương của các kỹ sư CNTT có trình độ cao (khoảng 86.692 USD/người/năm). Đây là con số cao hơn so với thu nhập trung bình của các ngành nghề khác tại Việt Nam, nhưng thực tế chỉ bằng một nửa so với các kỹ sư có trình độ tương tự ở các nước láng giềng.
Chất lượng kỹ sư được nhận định là kết quả của chất lượng giáo dục phổ thông ở Việt Nam. Thang điểm PISA của Việt Nam về đọc, toán và khoa học là 502, xếp thứ 20 trong số 100 quốc gia. Mặc dù thang điểm PISA của Việt Nam vẫn không thể so sánh với Trung Quốc, Hàn Quốc hay Singapore, nhưng rất khá trong Đông Nam Á.
Một mặt trận khác mà sinh viên Việt Nam làm khá tốt là cuộc thi Olympic. Việt Nam luôn đạt thứ hạng cao trong Olympic quốc tế về Toán học, Vật lý và ở mức độ thấp hơn là Hóa học và Sinh học. Xếp hạng cao về cả đánh giá đại chúng (PISA) và cạnh tranh chọn lọc (Olympic), cho thấy giáo dục phổ thông của nước ta cũng tốt như bất kỳ quốc gia nào khác.
VietnamWorks ước tính rằng Việt Nam sẽ thiếu khoảng 78.000 nhân viên CNTT mỗi năm và đến năm 2020 sẽ thiếu hơn 500.000 nhân viên CNTT, chiếm hơn 78% tổng số lao động CNTT cần cho thị trường.
Như vậy, với sự chú ý ngày càng tăng của các công ty công nghệ toàn cầu và nhu cầu ngày càng tăng từ Doanh nghiệp CNTT trong nước, hệ thống giáo dục Việt Nam sẽ cần phải nỗ lực nhiều hơn để lấp đầy khoảng trống cung – cầu trong lĩnh vực này.
Huy Hoàng
