Thị trường trong nước: Khẳng định vai trò bệ phóng của nền kinh tế
Đi cùng chiều dài phát triển của nền kinh tế đất nước, những năm qua thị trường nội địa đã có những bước tiến vững chắc, dù trong hoàn cảnh nào đều phát huy tốt vai trò trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế.
Có thể thấy các thời kỳ phát triển của thị trường nội địa đều gắn bó mật thiết với những giai đoạn phát triển quan trọng của đất nước, do đó cũng mang những nét đặc thù của thời đại. Điển hình thời kỳ gian khó 1945-1954 vừa phải kháng chiến chống giặc vừa phát triển kinh tế, GDP bình quân đầu người năm 1945 chỉ đạt 60 đồng (tương đương 35 USD), chỉ số giá bán lẻ bình quân năm cũng chỉ tăng khoảng 66%; thời kỳ 1955-1975, thời kỳ đầu công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, xây dựng cơ sở vật chất và kỹ thuật của các ngành kinh tế quốc dân (công nghiệp và nông nghiệp), GDP bình quân đầu người năm 1975 đạt 232 đồng, tương đương 80 USD; thời kỳ 1976-1985 thực hiện 2 Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm lần thứ hai (1976-1980) và 5 năm lần thứ ba (1981-1985), Nhà nước quản lý nền kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính dựa trên hệ thống chỉ tiêu pháp lệnh áp đặt từ trên xuống dưới, thương nghiệp quốc doanh tuy phát triển nhanh nhưng còn yếu, hàng hóa chưa đa dạng (kể cả hàng nông sản, thực phẩm, hàng công nghiệp tiêu dùng…); thời kỳ 1986-2006, Nhà nước bắt đầu có một số thay đổi trong chính sách quản lý kinh tế, đưa nền kinh tế đất nước thực hiện đường lối đổi mới, chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, hoạt động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước và định hướng xã hội chủ nghĩa.
Qua 20 năm thực hiện đổi mới, thị trường nội địa đã có những bước phát triển vững chắc, dù trong hoàn cảnh nào đều phát huy tốt vai trò trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế. Đến nay về cơ bản thị trường đã chuyển từ cơ chế lưu thông cũ sang cơ chế lưu thông mới, khắc phục tình trạng “ngăn sông, cấm chợ”, hình thành thị trường thống nhất khá ổn định và thông suốt trong cả nước. Từ nghèo nàn về chủng loại, hạn chế về chất lượng, đến nay hàng hoá cung ứng trên thị trường đã đạt mức tăng trưởng cao (trên 10%/năm) và ngày càng phong phú về quy cách chủng loại, nâng cao về chất lượng, không chỉ đáp ứng hiệu quả nhu cầu tiêu dùng trong nước mà còn dư thừa để xuất khẩu, góp phần quan trọng giữ vững các cân đối lớn của nền kinh tế, kiềm chế lạm phát, cải thiện thu nhập và nâng cao chất lượng đời sống người dân.
Đặc biệt trong giai đoạn 2006 – 2010, thương mại nội địa có sự bùng nổ. Kết cấu hạ tầng thương mại được củng cố, đặc biệt là sự phát triển khá nhanh của các loại hình phân phối hiện đại với đa dạng loại hình kinh doanh bán buôn, bán lẻ, đại lý và nhượng quyền thương mại. Ngày càng có nhiều thành phần kinh tế (trong đó có cả thành phần nước ngoài) tham gia vào hoạt động thương mại nội địa, mức độ cạnh tranh trên thị trường theo đó cũng ngày càng trở nên khốc liệt. Theo thống kê của Bộ Công Thương, nếu như năm 2006, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ xã hội chỉ đạt khoảng 596 nghìn tỷ đồng thì đến năm 2010, con số này đã tăng gần gấp 3 lần, lên 1.677,3 nghìn tỷ đồng.
Trong giai đoạn này, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, thị trường hàng hóa có nhiều biến động; chỉ số giá năm 2008 tăng ở mức cao 19,89% (so với tháng 12/2007). Tuy nhiên nhờ thực hiện nghiêm túc các giải pháp của Chính phủ về kiềm chế lạm phát, nguồn cung các hàng hóa thiết yếu trong nước đã dần ổn định trở lại, giá hàng hóa bắt đầu giảm và sự ổn định này tiếp tục duy trì ở các năm 2009 – 2010. Trong thời gian này, nhiều chương trình kích cầu tiêu dùng đã được triển khai góp phần ngăn chặn suy giảm kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thị trường hàng hóa mở rộng và phát triển, hàng hóa dồi dào, lạm phát được kiểm soát ở mức hợp lý (CPI năm 2009 tăng 6,25%, năm 2010 tăng 11,75% so với tháng 12 năm trước).
Bước sang giai đoạn 2010-2020, nhờ tận dụng các lợi thế về quy mô dân số với thị trường gần 100 triệu dân, thị trường trong nước vẫn giữ vững được đà tăng trưởng với tốc độ tăng tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ và dịch vụ xã hội các năm ở mức hai con số, sức mua và quy mô thị trường ngày càng lớn. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong giai đoạn này tăng từ 1.677,3 nghìn tỷ đồng năm 2010 lên 3.223,2 nghìn tỷ đồng năm 2015 và 4.930,8 nghìn tỷ đồng năm 2019, riêng năm 2020 chỉ ở mức 2,62% do chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19. Nhìn chung giai đoạn 2011-2019, tốc độ tăng trưởng bình quân của tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng luôn cao gấp 1,5-2 lần so với tốc độ tăng trưởng bình quân GDP cả nước trong cùng thời kỳ. Cùng với sự tăng trưởng tốt của quy mô thị trường nội địa, nguồn cung các hàng hóa thiết yếu trong nước luôn được bảo đảm trong mọi thời kỳ, đặc biệt là trong giai đoạn thị trường hàng hóa thiết yếu bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch Covid-19 trong năm 2020.
Công tác điều hành thị trường trong nước trong những năm vừa qua đã được thực hiện theo đúng các tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, theo dõi sát sao, hành động kịp thời để ứng phó với các biến động của thị trường. Nhờ đó, thị trường trong nước tiếp tục phát triển, đóng góp của thương mại trong nước vào GDP ngày càng tăng, thương mại trong nước trở thành một trong những trụ đỡ quan trọng của nền kinh tế. Cung – cầu hàng hóa thiết yếu được bảo đảm, giá cả ổn định, góp phần vào thành công trong thực hiện mục tiêu kiềm chế lạm phát, bảo đảm an sinh xã hội của Chính phủ.
Quốc Anh
