Hội nhập kinh tế quốc tế – Cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng hiệu quả, bền vững

Hội nhập kinh tế quốc tế, bên cạnh những thành tựu đạt được, Việt Nam cũng phải đối diện với không ít thách thức. Điều này đòi hỏi Việt Nam cần tận dụng những cơ hội mà sân chơi hội nhập mang lại để vượt qua thách thức, từng bước tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng hiệu quả và bền vững.

Phân tích cụ thể hơn về những thách thức Việt Nam phải đối mặt, TS. Võ Trí Thành – chuyên gia kinh tế, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh cho biết thách thức thứ nhất đến từ sự va đập của toàn cầu hóa, chủ nghĩa thương mại tự do cởi mở với một bên là bảo hộ. Thách thức thứ hai liên quan đến dòng vốn đầu tư trực tiếp, gắn với sự chuyển dịch của chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị. Thách thức thứ ba chính những cú sốc như dịch bệnh Covid-19, thiên tai… tạo ra sự bất định, rủi ro trong sản xuất kinh doanh, kể cả ở tầm vĩ mô.

Đổi lại, Việt Nam vẫn có những có lợi thế so sánh về lao động, tài nguyên, trung tâm kết nối; tối ưu hóa chuỗi cung ứng nhờ các loại dịch vụ, công nghệ số… Đặc biệt, nhìn từ các FTA, đa số thành viên tham gia FTA đã ký kết với Việt Nam đều là đối tác chiến lược, toàn diện của nước ta. Điều này thể hiện lòng tin của các đối tác với Việt Nam. “Đặt trong bối cảnh mới, Việt Nam vẫn có nhiều rất nhiều cơ hội phát triển. Cơ hội đó gắn với quá trình hội nhập, chiến lược cũng như cách chúng ta hội nhập. Dĩ nhiên “cuộc chơi” nào cũng có hai mặt nhưng điều quan trọng là chúng ta phải biết nỗ lực vượt qua thách thức, giảm thiểu rủi ro, chỉ có như vậy mới có thể tiến lên được” – ông Thành nhấn mạnh.

Đó là thách thức đối với nền kinh tế, còn đối với bản thân doanh nghiệp, ông Thành cho rằng thách thức đến từ các biện pháp phi thuế quan vốn có có tính thích hợp, tất yếu, vì liên quan đến bảo vệ môi trường, an ninh quốc gia… Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải biết học hỏi, đổi mới và không ngừng vươn lên đáp ứng hiệu quả các tiêu chuẩn khắt khe ấy. Kinh nghiệm của Việt Nam cho thấy doanh nghiệp nào xuất khẩu vào thị trường Bắc Mỹ, châu Âu…, nếu dần đáp ứng được thì năng lực cạnh tranh, thương hiệu sẽ tốt lên rất nhiều

Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh nêu ví dụ về những cam kết ISO 8000, tiêu chí lao động, môi trường trong FTA Việt Nam – EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Để đáp ứng được các tiêu chuẩn này trong ngắn hạn thật sự là một thách thức không nhỏ và đòi hỏi doanh nghiệp phải tốn chi phí tuân thủ. Tuy nhiên, điều này lại gắn với phát triển bền vững, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Muốn phát triển bền vững, lợi nhuận dài hạn thì 3 yếu tố là trách nhiệm xã hội, trách nhiệm với môi trường, hiệu quả kinh tế thuần túy phải song hành với nhau.

Hiện nay Việt Nam đang hội nhập rất toàn diện, trong đó hội nhập kinh tế quốc tế là trọng tâm. Hội nhập đã thúc đẩy cải cách trong nước và tạo “sân chơi” rộng lớn, thuận lợi để doanh nghiệp khai thác; đồng thời thu hút nguồn lực đầu tư nước ngoài có chất lượng, hiệu quả. Ngoài ra hội nhập cũng giúp tái cấu trúc nền kinh tế. Vì vậy, ở tầm vĩ mô, cần cải cách nhanh hơn, tốt hơn, đem lại không gian minh bạch, công bằng cho các doanh nghiệp. Tái cấu trúc nền kinh tế trong cái chung đó là theo hướng có hiệu quả, bền vững, gắn với xu thế mới, kể cả công nghệ.

Ở tầm vi mô, đặc biệt liên quan đến doanh nghiệp, ngoài việc nâng cao năng lực cạnh tranh, tối ưu hóa nguồn lực, học hỏi quy trình, doanh nghiệp cần phải tuân thủ nghiêm các cam kết, nhất là đáp ứng FTA chất lượng cao. Nếu không đáp ứng những cam kết, tiêu chuẩn, cái giá phải trả sẽ cao hơn nhiều.

Theo TS. Võ Trí Thành, mặc dù hội nhập đem lại nhiều thành tựu lớn song về cơ bản Việt Nam vẫn chưa thực hiện tốt việc thu hút dòng vốn FDI. Hiện doanh nghiệp FDI đã trở thành lực lượng hữu cơ rất quan trọng của nền kinh tế Việt Nam nhưng trên thực tế, sự lan tỏa kết nối giữa loại hình doanh nghiệp này với doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam vẫn còn rất yếu, tác động lan tỏa rất hạn chế.

Trong khi đó để thu hút dòng vốn FDI chất lượng đòi hỏi những tác động lan tỏa, tích cực từ công nghệ, kỹ năng và nỗ lực của chính doanh nghiệp Việt Nam. Ngoài ra doanh nghiệp cũng cần tận dụng cuộc Cách mạng công nghệ 4.0, chuyển đổi số để phát triển sản phẩm, marketing, tương tác khách hàng tốt hơn, gắn với quản trị, bên cạnh cải cách phương thức kinh doanh, nâng cao tay nghề người lao động…“Trong thế giới nhiều bất định, rủi ro, việc học hỏi và quản trị rủi ro cũng là một phần hữu cơ của doanh nghiệp. Đặc biệt quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng không tránh khỏi phải “chơi” với các “anh tài” giỏi về pháp lý, chính vì vậy việc học hỏi để xử lý tranh chấp là vô cùng cần thiết” – ông Thành khuyến nghị

Huy Anh