Cần cơ chế đặc thù để kêu gọi, thu hút nhà đầu tư phát triển dịch vụ logistics cho nông sản

Chuỗi dịch vụ logistics cho nông sản còn thiếu và yếu, chi phí logistics quá cao…là những rào cản kéo giảm năng lực cạnh tranh, khiến nông sản xuất khẩu Việt Nam khó cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực. Yêu cầu đặt ra lúc này là phải giải quyết triệt để bài toán logistisc trong lĩnh vực nông nghiệp nói chung – logistics cho nông sản nói riêng theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về phát triển nông nghiệp hiện đại, tạo đà cho nông sản Việt Nam “cất cánh” vươn ra thế giới…

Có thể thấy những năm gần đây hệ thống hạ tầng logistics Việt Nam đã có sự cải thiện đáng kể, đặc biệt là về hạ tầng giao thông với mạng lưới các tuyến đường bộ; trong đó đường cao tốc được mở rộng nhanh, hạ tầng cảng biển đáp ứng đủ năng lực để phục vụ cho hàng hóa xuất nhập khẩu. Hạ tầng về hàng không, sân bay cũng có sự mở rộng, đường sắt phát triển chậm hơn tuy nhiên cũng đang có sự cố gắng để kết nối với các loại hình khác. Bên cạnh hạ tầng vận tải thì hạ tầng về kho bãi và các cơ sở sơ chế, bảo quản cũng có sự phát triển tương ứng. Riêng tại ĐBSCL, do đặc thù của khu vực này là địa hình về sông ngòi chia cắt nên thời gian qua việc phát triển hạ tầng còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là hạ tầng về đường bộ, đường sắt.

Cho đến thời điểm này, Việt Nam cũng có các tuyến cao tốc, kết nối từ Tp.HCM đến Bình Thuận, tuyến Lộ Tẻ-Rạch Sỏi…; tuy nhiên các tuyến đường khác vẫn chỉ là các tuyến đường quốc lộ, tỉnh lộ. Trong thời gian tới, dự kiến Chính phủ cũng sẽ tập trung đầu tư, nâng cấp hạ tầng ở khu vực ĐBSCL. Bên cạnh đường bộ thì hệ thống hạ tầng đường thủy, đường biển ở khu vực này cũng sẽ được nâng cấp đáng kể.

Là vùng trọng điểm lương thực – thực phẩm của cả nước nên những năm qua khu vực ĐBSCL luôn chiếm 7,7% tổng kim ngạch xuất khẩu và 3,6% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên theo đánh giá của ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), kim ngạch xuất nhập khẩu của ĐBSCL trong tỷ trọng chung của cả nước chưa phải là cao. Còn nếu nhìn vào một số mặt hàng đặc thù, chúng ta sẽ thấy tỷ trọng khác hẳn.

Đơn cử đối với sản phẩm gạo, ĐBSCL chiếm đến 95% sản lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam; đối với trái cây, khu vực ĐBSCL chiếm đến 70% kim ngạch xuất khẩu trái cây của cả nước; đối với thủy sản, khu vực này cũng chiếm đến 65% khối lượng xuất khẩu thủy sản cả nước. Điều này đồng nghĩa với dù giá trị của các sản phẩm nông nghiệp không lớn, không cao như các sản phẩm công nghiệp nhưng xét về mặt khối lượng lại rất lớn. Chính vì vậy nhu cầu vận chuyển, bảo quản, sơ chế cho các sản phẩm để duy trì được chất lượng cũng như đảm bảo giá thành là rất quan trọng.

Ngoài ra có thể thấy phần lớn các sản phẩm xuất khẩu này đều phải thông qua các cảng để vận chuyển song hệ thống hạ tầng vẫn còn hạn chế như hiện nay chính là nguyên nhân đẩy giá thành và chi phí logistics tăng cao, từ đó làm giảm sức cạnh tranh và giảm hiệu quả xuất khẩu của nông sản Việt Nam.

Bên cạnh hạ tầng giao thông thì việc thiếu hụt các trung tâm logistics trọng điểm và các hệ thống trung tâm vệ tinh, thiếu bãi container rỗng, hệ thống kho ở các cảng…cũng ảnh hưởng rất lớn đến sức cạnh tranh của nông sản Việt. Ông Hải cho biết do nông thủy sản là mặt hàng đặc thù, yêu cầu phải được bảo quản ngay sau khi thu hoạch nên việc xây dựng trung tâm logistics, đặc biệt là các kho lạnh, kho mát để bảo quản là rất cần thiết giúp giữ được chất lượng cũng như đảm bảo được giá trị của sản phẩm.

Hiện ở ĐBSCL có một số trung tâm logistics, kho lạnh, kho mát nhưng lại tập trung chủ yếu ở Tp.Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang; trong khi đó các khu vực khác như Đồng Tháp, An Giang hay Cà Mau, Bạc Liêu vẫn còn thiếu. Thậm chí tại nhiều địa phương doanh nghiệp nông nghiệp vẫn đang phải tự cung cấp hạ tầng logistics cho sản phẩm của mình, chính điều này đã làm gia tăng chi phí cho doanh nghiệp, đồng thời giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt. Trong bối cảnh đó, việc hình thành các trung tâm logistics và bên cạnh đó là các hoạt động bổ trợ (chiếu xạ, sơ chế…) sẽ góp phần hình thành một chuỗi liên hoàn của trung tâm logistics phục vụ cho nông sản. Đây cũng là mục tiêu mà các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản tại khu vực ĐBSCL đang hướng tới.

Đặt trong điều kiện đa số các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp đều là doanh nghiệp vừa và nhỏ, nguồn lực tài chính còn yếu thì các doanh nghiệp có thể bắt tay cùng các doanh nghiệp logistics chuyên nghiệp để hình thành mạng lưới logistics hoàn chỉnh. “Sự đầu tư của các doanh nghiệp logistics, đặc biệt là đầu tư về hạ tầng (trung tâm logistics, kho lạnh, kho mát, cơ sở chiếu xạ, trung tâm sơ chế…) sẽ là mắt xích thiết yếu trong chuỗi cung ứng các sản phẩm nông sản. Chính vì vậy cần thiết phải có cơ chế đặc thù để kêu gọi, thu hút các nhà đầu tư đầu tư vào lĩnh vực này ở ĐBSCL. Mới đây Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết số 45/2022/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Tp.Cần Thơ với mong muốn đưa Cần Thơ trở thành trung tâm liên kết, chế biến, sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm nông sản. Đây cũng sẽ là động lực, là cú huých để hiện thực hóa mục tiêu mà chúng ta đã đề cập ở trên” – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh.

Quang Anh