Việt Nam – “Điểm sáng” trên bản đồ sản xuất của khu vực Châu Á
Trong xu hướng đa dạng hóa công xưởng sản xuất bên cạnh Trung Quốc, Việt Nam đang dần trở thành công xưởng mới của châu Á nhờ vào những lợi thế hết sức đặc thù.
Cụ thể theo báo cáo của Công ty chứng khoán VNDirect, với ưu thế về lực lượng lao động dồi dào với chi phí thấp, chính sách ưu đãi thuế hấp dẫn, môi trường kinh doanh ổn đinh, vị trí địa lý thuận lợi và chính sách thương mại mở, Việt Nam đang dần trở thành “điểm sáng” trên bản đồ sản xuất của khu vực châu Á, đặc biệt đối với ngành thiết bị điện tử.
Minh chứng cho nhận định này, báo cáo của Công ty chứng khoán VNDirect viện dẫn giá trị gia tăng của ngành công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam đã có sự đột phá ấn tượng với mức tăng trưởng kép giai đoạn 2014-2018 đạt 11,5%, dẫn đầu các quốc gia trong khu vực. Cũng trong giai đoạn này, sản lượng sản xuất quốc gia tăng trưởng mạnh 11,8% nhờ vào tăng trưởng của các sản phẩm chủ lực như điện thoại, máy tính, thiết bị điện tử, ô tô…
Với mức tăng trưởng ấn tượng, ngành công nghiệp chế biến chế tạo đã có sự đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP của cả nước (từ 13,2% năm 2014 tăng lên 16,5% năm 2019). So với các quốc gia châu Á khác, có thể thấy mức độ đóng góp của ngành công nghiệp chế biến chế tạo Việt Nam vào quy mô nền kinh tế còn thấp song nếu xét trong vòng 10 năm trở lại đây, Việt Nam lại là quốc gia duy nhất ghi nhận tỷ lệ này gia tăng.
Bên cạnh thành tựu đạt được, bất cập hiện nay là cơ cấu ngành công nghiệp chế biến chế tạo còn phụ thuộc quá nhiều vào doanh nghiệp FDI làm giảm cơ hội đối với các nhà sản xuất trong nước, từ đó đóng góp của họ vào chuỗi cung ứng cũng bị hạn chế. Theo thống kê của Bộ Kế hoạch&Đầu tư, trong năm 2019 vừa qua chỉ có 21% doanh nghiệp Việt Nam đóng góp vào chuỗi giá trị toàn cầu, thấp hơn so với các nước trong khu vực như Thái Lan (30%), Malaysia (46%). Ngoài ra tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam vẫn còn thấp; đơn cử tỷ lệ nội địa hóa đối với nguyên liệu, linh kiện và phụ tùng chỉ ở mức 36,3%, trong khi mức bình quân của của các nước châu Á là 46%
Dù vậy, báo cáo của Công ty chứng khoán VNDirect cũng chỉ ra rằng chính nỗ lực của Chính phủ với các chính sách thúc đẩy sản xuất công nghiệp nội địa đã mang đến nhiều cơ hội phát triển cho ngành công nghiệp chủ lực này.
Điển hình ngày 25/5/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 598/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch cơ cấu lại ngành công nghiệp giai đoạn 2018-2020, xét đến năm 2025 với mục tiêu chung: nâng cao vai trò của ngành công nghiệp trong nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng công nghiệp cao hơn tốc độ tăng trưởng GDP; tạo động lực thúc đẩy xuất khẩu, giải quyết công ăn việc làm và thu hút đầu tư, góp phần hoàn thành mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế; năng suất, năng lực cạnh tranh công nghiệp được cải thiện, khoảng cách năng lực cạnh tranh công nghiệp với các nước ASEAN-4 được thu hẹp; tỷ trọng công nghiệp công nghệ cao và vai trò của khu vực tư nhân trong công nghiệp chế biến chế tạo được nâng lên. Kế hoạch phát triển tập trung vào các lĩnh vực như công nghiệp phụ trợ; tạo điều kiện cho khu vực đầu tư tư nhân tăng trưởng…
Ngoài ra trong năm 2020 này, các siêu dự án được phát triển bởi doanh nghiệp nội địa cũng thu hút nhiều sự quan tâm như: Tổ hợp sản xuất ô tô Vinfast với tổng mức đầu tư ban đầu 3 tỷ USD, công suất giai đoạn 1 là 250.000 ô tô và 250.000 xe máy điện/năm; Tổ hợp nhà máy sản xuất thiết bị điện tử Vinsmart có diện tích gần 14,8 ha với công suất 125 triệu thiết bị/năm; Tổ hợp thép Hòa Phát Dung Quất của Tập đoàn Hòa Phát (HPG) có tổng vốn đầu tư 52.000 tỷ đồng, với công suất thiết kế là 4-4,8 triệu tấn thép/năm….
Bên cạnh các “ông lớn” thì các doanh nghiệp chế biến chế tạo vừa và nhỏ cũng đang tích cực mở rộng sản xuất. “Điều chúng tôi kỳ vọng là các siêu dự án có thể thay đổi về mặt căn bản bức tranh ngành chế biến chế tạo nội địa, mở rộng và hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước tham gia vào chuỗi giá trị sản xuất. Bên cạnh đó, chúng tôi nhận thấy xu hướng các công ty sản xuất niêm yết đang nâng cấp sản phẩm hay mở rộng chuỗi giá trị của mình bằng các dự án mới” – báo cáo của Công ty chứng khoán VNDirect nhận định.
Trân Nguyễn
