VASEP – Ngành thuỷ sản Việt Nam cần có những giải pháp hợp lý, hiệu quả để gỡ thẻ vàng IUU ngay từ bây giờ….
Do không tuân thủ Quy định chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), từ tháng 10/2017 Ủy ban châu Âu (EC) đã cảnh báo thẻ vàng đối với ngành thủy sản khai thác của Việt Nam. Kể từ đây, kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của nước ta sang EU liên tục sụt giảm làm dấy lên nhiều quan ngại rằng Việt Nam sẽ sớm đánh mất thị trường quan trọng này.
Tại hội nghị công bố Báo cáo “Đánh giá tác động kinh tế từ phân tích thương mại của việc không tuân thủ quy định chống khai thác IUU: Trường hợp Việt Nam” do Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) và Ngân hàng Thế giới (WB) phối hợp tổ chức, đại diện VASEP cho biết thủy sản khai thác chịu tác động trực tiếp từ các quy định IUU và quy trình cảnh báo thẻ vàng, trong khi sản phẩm thủy sản nuôi trồng chỉ bị ảnh hưởng gián tiếp. Cụ thể sau 2 năm chịu tác động của thẻ vàng IUU, năm 2019 kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU giảm 12%, tương đương 183,5 triệu USD. Tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng thủy sản giảm trên 10%, tương đương giảm 43 triệu USD. Tương tự xuất khẩu các sản phẩm nuôi trồng sang thị trường này cũng giảm 13%.
Bước sang năm 2020, do tác động kép của thẻ vàng IUU, dịch Covid-19 và Brexit khiến đà suy giảm tiếp tục kéo dài. Chính vì vậy trong năm này xuất khẩu thủy sản sang EU chỉ đạt 959 triệu USD, giảm 5,7% so với năm ngoái. Kim ngạch xuất khẩu liên tục tụt dốc không phanh đã kéo EU tụt từ vị trí thứ hai xuống vị trí thứ 4 trong Top các thị trường nhậu khẩu thủy sản lớn nhất Việt Nam (xếp sau Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc).
Không dừng tại đó, đại diện VASEP cảnh báo nếu ngay từ bây giờ ngành thủy sản Việt Nam không có các giải pháp và hành động cụ thể để tuân thủ các quy định về chống khai thác IUU, nhiều nguy cơ thẻ vàng IUU sẽ “đổi màu” thành thẻ đỏ và tác động trước mắt, trực tiếp nhất đối với xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ là lệnh cấm thương mại của EC. Việc bị EU phạt thẻ đỏ đồng nghĩa với thủy hải sản Việt Nam xuất khẩu sang EU sẽ bị kiểm soát 100% thay vì kiểm tra xác xuất như trước đây và nhiều nguy cơ chúng ta sẽ đánh mất thị trường khổng lồ này. Khi đó ước tính toàn ngành thủy sản sẽ tổn thất khoảng 480 triệu USD/năm; trong đó thiệt hại từ hải sản khai thác (cá ngừ, cá kiếm, nhuyễn thể, mực, bạch tuộc và các loài hải sản khác) vào khoảng 387 triệu USD/năm.
Bên cạnh thiệt hại từ tác động trực tiếp thì các tác động gián tiếp cũng sẽ khiến ngành thủy sản nuôi trồng vụt mất khoảng 93 triệu USD. Về trung hạn, nếu lệnh cấm kéo dài trong 2-3 năm có thể gây gián đoạn xuất khẩu thủy sản Việt Nam, trong đó khai thác thủy sản sẽ bị thu hẹp ít nhất 30% về quy mô sản lượng.
Khó khăn, thách thức là vậy song theo các chuyên gia, cơ hội phục hồi và phát triển của ngành thuỷ sản Việt Nam còn rất lớn nếu sớm có các giải pháp hữu hiệu giúp tháo gỡ được thẻ vàng IUU, tận dụng tốt các ưu đãi thuế quan cũng như thay đổi thể chế từ Hiệp định EVFTA. Khi đó mục tiêu xuất khẩu sang EU đạt 1,2-1,4 tỷ USD trong những năm tới hoàn toàn nằm trong tầm tay. “Ngay từ bây giờ, ngành thuỷ sản Việt Nam cần có những giải pháp hợp lý, hiệu quả để sớm khắc phục thẻ vàng, đưa ngành hướng tới mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu 7-9%/năm và đạt 16-18 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu vào năm 2030; đồng thời hỗ trợ nghề cá phát triển bền vững” – đại diện VASEP khuyến nghị.
Tiến Linh
