Toàn cầu hóa lao đao do chiến tranh Ukraine và đại dịch Covid-19
Toàn cầu hóa, vốn được nhiều ủng hộ nhưng cũng vấp phải nhiều phản đối, đang trong một phép thử chưa từng có sau ảnh hưởng có một không hai của đại dịch Covid-19 và chiến tranh.
Đại dịch đã đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc của thế giới vào một mô hình kinh tế đã phá vỡ các rào cản thương mại, nhưng khiến các quốc gia phụ thuộc nhiều vào nhau khi sản xuất được phân định theo từng khu vực trong nhiều thập kỷ.
Các công ty đã phải vật lộn để đối phó với những nút thắt lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã làm dấy lên lo ngại về sự gián đoạn hơn nữa, với mọi thứ, từ nguồn cung cấp năng lượng cho các bộ phận xe hơi đến xuất khẩu lúa mì và nguyên liệu thô đang bị đe dọa.
Larry Fink, người đứng đầu tập đoàn tài chính khổng lồ BlackRock, viết trong một bức thư gửi các cổ đông hôm thứ Năm: “Cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đã đặt dấu chấm hết cho quá trình toàn cầu hóa mà chúng ta đã trải qua trong ba thập kỷ qua. Chúng tôi đã thấy sự kết nối giữa các quốc gia, các công ty và thậm chí cả mọi người bị căng thẳng bởi hai năm đại dịch”.
Nhưng Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen, không đồng ý với điều này. Bà nói trên CNBC: “Tôi thực sự phản đối điều đó. Chúng tôi đang tham gia sâu vào nền kinh tế toàn cầu. Tôi kỳ vọng điều đó vẫn được duy trì, đó là điều đã mang lại lợi ích cho Mỹ và nhiều quốc gia trên thế giới”.
Tình trạng thiếu khẩu trang y tế khi bắt đầu đại dịch năm 2020 đã trở thành biểu tượng cho sự phụ thuộc của thế giới vào các nhà máy Trung Quốc đối với tất cả các loại hàng hóa.
Xung đột giữa Nga và Ukraine đã làm dấy lên lo ngại về tình trạng thiếu lương thực trên toàn cầu khi hai cường quốc nông nghiệp nằm trong số những nguồn cung lớn của thế giới.
Nó cũng khiến người ta chú ý tới châu Âu – và đặc biệt là Đức – vốn phụ thuộc nhiều vào nguồn cung cấp khí đốt từ Nga, hiện là quốc gia đang chịu các lệnh trừng phạt tê liệt.
Ông Pascal Lamy, cựu tổng giám đốc của Tổ chức Thương mại Thế giới, nói: “Một số lỗ hổng đã xuất hiện cho thấy giới hạn của việc mở rộng chuỗi cung ứng ở các địa điểm khác nhau.
Chẳng hạn, căng thẳng thương mại toàn cầu đã thúc đẩy Liên minh châu Âu (EU) tìm kiếm “quyền tự chủ chiến lược” trong các lĩnh vực quan trọng.
Việc sản xuất chất bán dẫn – vi mạch quan trọng đối với các ngành công nghiệp từ trò chơi điện tử đến ô tô – đang là ưu tiên của châu Âu và Mỹ.
Ferdi De Ville, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế & Châu Âu Ghent, cho biết: “Đại dịch không mang lại những thay đổi căn bản về mặt kinh doanh (mang các việc làm từ nước ngoài về nước). Tuy nhiên, lần này mọi thứ có thể khác vì [xung đột] sẽ có tác động đến cách các doanh nghiệp nghĩ về các quyết định đầu tư, về chuỗi cung ứng của họ. Họ đã nhận ra rằng những gì có thể không tưởng trước tháng trước nay đã trở thành hiện thực, xét về các biện pháp trừng phạt sâu rộng”.
Toàn cầu hóa đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng thực sự khi cựu tổng thống Mỹ Donald Trump phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc vào năm 2018, gây ra một cuộc chiến thuế quan ăn miếng trả miếng.
Người kế nhiệm của ông, Joe Biden, đã nêu ra nhu cầu “mua hàng Mỹ” trong kế hoạch đầu tư sâu rộng của mình để “tái thiết nước Mỹ”.
Một khái niệm nổi lên trong những năm dưới thời Trump là “tách rời” – ý tưởng loại bỏ sự phụ thuộc kinh tế của Hoa Kỳ vào Trung Quốc.
Mối đe dọa vẫn chưa giảm bớt, đặc biệt là với việc Trung Quốc từ chối lên án cuộc xâm lược của Nga đối với Ukraine.
Mỹ đã cảnh báo nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽ phải đối mặt với “hậu quả” nếu nước này hỗ trợ vật chất cho Nga trong cuộc chiến ở Ukraine.
Trung Quốc đã có những vấn đề gây tranh cãi khác với phương Tây, chẳng hạn như Đài Loan – hòn đảo tự trị mà Bắc Kinh đã cam kết sẽ chiếm lấy một ngày nào đó – bằng vũ lực nếu cần thiết.
Tuy nhiên, cuộc chiến ở Ukraine là cơ hội để Trung Quốc giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng đô la Mỹ. Tờ Wall Street Journal đưa tin, Bắc Kinh đang đàm phán với Saudi Arabia để mua dầu bằng đồng nhân dân tệ thay vì đô la.
Quang Trung
