Tiến trình số hóa tiền tệ của Trung Quốc và 5 hàm ý chính sách đối với Việt Nam
Xoay quanh việc Trung Quốc đang đi tiên phong thử nghiệm tiền Nhân dân tệ (NDT) kỹ thuật số, TS. Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả của Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho rằng tiến trình số hóa tiền tệ của Trung Quốc có ít nhất 5 hàm ý chính sách quan trọng đối với Việt Nam.
Sau gần 2 năm công bố chính thức về nghiên cứu đồng NDT kỹ thuật số, trong tháng 5/2020 Chính phủ Trung Quốc đã chính thức thử nghiệm đồng NDT điện tử trong các hoạt động kinh tế hàng ngày tại 4 thành phố lớn (Thâm Quyến, Thành Đô, Tô Châu, Hùng An Tân Khu) và mời nhiều tập đoàn bán lẻ hàng đầu của nước ngoài tham gia kế hoạch này.
Theo đó, từ tháng 5/2020, nhân viên của các cơ quan nhà nước tại 4 thành phố lớn trên sẽ được nhận lương hoặc các khoản phụ cấp một phần dưới dạng đồng NDT điện tử. Trước mắt, đồng NDT điện tử sẽ được dùng để thanh toán cho các phương tiện giao thông công cộng, hoạt động mua sắm thực phẩm và các hoạt động bán lẻ khác trước khi được mở rộng sang các hoạt động kinh tế khác. Có khoảng 19 doanh nghiệp bán lẻ bao gồm các tập đoàn nước ngoài lớn như McDonald’s, Starbucks và Subway được Chính phủ Trung Quốc mời tham gia sử dụng đồng NDT điện tử.
Về bản chất, DCEP là đồng tiền kỹ thuật số do Ngân hàng TW Trung Quốc phát hành, trên nền tảng công nghệ chuỗi khối (blockchain) và kỹ thuật số, là một dạng tiền pháp định được phát hành, kiểm soát và bảo đảm bởi Ngân hàng TW Trung Quốc (thông qua giá trị đồng NDT). DCEP được coi là phiên bản nâng cấp của NDT tiền mặt với nhiều chức năng hơn đáp ứng yêu cầu phát triển của kinh tế số, nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành của Ngân hàng TW trong nền kinh tế số. DCEP được vận hành như tiền giấy thông thường, chỉ khác là tồn tại dưới dạng kỹ thuật số trong ví điện tử được Ngân hàng TW Trung Quốc công nhận.
Với nền tảng công nghệ Blockchain và sự đảm bảo bởi uy tín của Ngân hàng TW, DCEP mang đến 6 lợi ích vượt trội bao gồm: thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và sự phát triển của dịch vụ thanh toán, tài chính hiện đại nhờ sự thuận tiện, an toàn, tin cậy cao, chi phí thấp, hạn chế rủi ro của việc dùng tiền mặt; nâng cao vị thế đồng NDT, đẩy nhanh quá trình quốc tế hóa đồng tiền này, giảm sự phụ thuộc vào đồng USD; nâng cao hiệu quả thực thi chính sách tiền tệ và tăng cường sự ổn định của hệ thống tài chính; hỗ trợ tích cực tăng trưởng kinh tế; tăng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính đối với người dân và doanh nghiệp, qua đó góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện; tăng cường khả năng đối phó với các hoạt động phi pháp như rửa tiền, trốn thuế, tài trợ khủng bố, tham nhũng…
Ngoài ra việc sớm đưa vào thử nghiệm đồng DCEP cũng có 6 ý nghĩa nổi bật đối với Trung Quốc. Thứ nhất, đây được coi là bước tiến quan trọng trong việc đưa đồng DCEP trở thành đồng tiền KTS có chủ quyền, có kiểm soát đầu tiên trên thế giới. Thứ hai, khẳng định quyết tâm của Trung Quốc trong việc đối phó với các loại tiền ảo hay tiền kỹ thuật số ẩn danh như Bitcoin, Litecoin, đặc biệt đồng Libra (do Facebook đang khởi xướng) … có thể đe dọa sự ổn định hệ thống tài chính Trung Quốc và toàn cầu. Thứ ba, việc hợp tác với các tổ chức thanh toán lớn và uy tín của Trung Quốc như Alipay, Tencent để phát triển các chức năng tương tự các nền tảng thanh toán trực tuyến hiện có sẽ giúp Trung Quốc tiết kiệm chi phí và tăng mức độ phổ cập cho người dân. Thứ tư, bắt đầu với các giao dịch giá trị nhỏ trong giao thông công cộng, mua sắm tại siêu thị, cửa hàng tiện lợi, du lịch, khách sạn…, sau đó đồng DCEP sẽ từng bước mở rộng giá trị và phạm vi giao dịch để không gây xáo trộn hệ thống thanh toán. Thứ năm, hướng tới xã hội không tiền mặt đầu tiên trên thế giới hậu Covid-19, hạn chế tối đa sự lây lan của dịch bệnh do lưu thông tiền tệ truyền thống (tiền mặt, coin…). Thứ sáu, do đồng DCEP là tiền kỹ thuật số, “điện tử hóa” dạng vật chất của tiền mặt nên không ảnh hưởng nhiều đến lượng cung tiền, có thể tạo thêm dư địa cho chính sách tiền tệ và điều tiết tốt hơn các chính sách vĩ mô khác. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh thúc đẩy các giải pháp hỗ trợ, khôi phục kinh tế do ảnh hưởng tiêu cực của dịch bệnh; theo đó, Ngân hàng TW Trung Quốc có thể áp dụng lãi suất âm để kích thích tăng trưởng ngay cả khi đồng DCEP được sử dụng rộng rãi và người dân không gửi tiền trong ngân hàng.
Tuy nhiên Ngân hàng TW Trung Quốc cho biết đồng NDT điện tử sẽ không được phát hành số lượng lớn cho việc sử dụng trong cộng đồng trong ngắn hạn và việc phát hành đồng tiền này sẽ không ảnh hưởng đến lạm phát tại quốc gia này. Ngân hàng TW sẽ là cơ quan duy nhất phát hành đồng NDT điện tử và cung cấp đồng tiền này cho các ngân hàng thương mại cũng như các đơn vị sử dụng tiền tệ khác để phục vụ sự lưu thông của đồng tiền.
Hiện Chính phủ Trung Quốc đang dành nhiều sự quan tâm đầu tư cho dự án DCEP trong bối cảnh nước này muốn giảm việc sử dụng tiền mặt trong các hoạt động kinh tế hàng ngày. Xuất phát từ lợi ích và xu thế phát triển tiền kỹ thuật số của Trung Quốc, đã đến lúc Ngân hàng TW các nước, trong đó có Việt Nam cần nghiêm túc coi đây là một nhiệm vụ mang tầm chiến lược. Theo TS. Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả của Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, tiến trình số hóa tiền tệ của Trung Quốc có ít nhất 5 hàm ý chính sách quan trọng đối với Việt Nam bao gồm: nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm của Trung Quốc và các nước về việc xây dựng lộ trình phát hành CBDC (nếu có) phù hợp với Việt Nam; đánh giá tác động của việc Trung Quốc triển khai đồng DCEP và các nước phát hành đồng tiền kỹ thuật số khác sau này; thúc đẩy thói quen thanh toán không dùng tiền mặt, hướng tới xã hội không tiền mặt, vừa phòng chống dịch bệnh, vừa bắt kịp xu thế thế giới; nâng cấp, phát triển hệ thống thanh toán quốc gia đảm bảo hiệu quả và hạn chế rủi ro cho các giao dịch thanh toán gắn với tiền kỹ thuật số; đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế trong quản lý đồng tiền DCEP của Trung Quốc và tiền kỹ thuật số nói chung.
Ngọc Hân
