Rộng mở cơ hội nâng tầm hợp tác thương mại Việt Nam – ASEAN

Dù dịch bệnh Covid-19 diễn biến hết sức phức tạp song 7 tháng đầu năm 2021 tổng kim ngạch thương mại xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và ASEAN vẫn tăng trưởng tích cực. Tuy nhiên để tận hiệu quả hơn nữa lợi thế từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa hai bên, thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu sang khu vực ASEAN trong thời gian tới, Việt Nam vẫn cần một chiến lược tiếp cận mới mang tính toàn diện và bền vững hơn….

Tiềm năng dồi dào

Việt Nam chính thức trở thành thành viên ASEAN kể từ năm 1995. Đến nay sau hơn 25 năm gia nhập ASEAN, thương mại hai chiều Việt Nam và ASEAN đã có bước phát triển mạnh mẽ. Nếu như năm đầu tiên hội nhập ASEAN, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với ASEAN chỉ đạt vỏn vẹn 3,5 tỷ USD thì đến năm 2015 con số này đã tăng lên 42 tỷ USD (tăng gấp 12 lần). Riêng năm 2020 vừa qua, kim ngạch thương mại song phương có sụt giảm do ảnh hưởng của đại dịch Covid – 19 song vẫn đạt mức 53,6 tỷ USD, tăng 15,4 lần so với năm 1995, chiếm 9,8% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước.

Hiện nay ASEAN đã trở đối tác thương mại lớn của Việt Nam, chỉ sau các thị trường Trung Quốc, Hoa Kỳ, Hàn Quốc. Trong 7 tháng đầu năm 2021, dù tiếp tục chịu tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 song tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và ASEAN ước tính đạt 40,8 tỷ USD, tăng 38,5% so với cùng kỳ năm 2020; trong đó, xuất khẩu đạt giá trị 16,1 tỷ USD, tăng 25,9%, nhập khẩu đạt 24,7 tỷ USD, tăng 48,2%. Kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng từ thị trường ASEAN ước tính tăng như: điện tử, máy tính và linh kiện tăng 66,8%, đạt 1,6 tỷ USD; sắt thép tăng 24,5%, đạt 1,5 tỷ USD. Một số mặt hàng nhập khẩu có kim ngạch tăng: điện tử, máy tính và linh kiện tăng 21,4%, đạt 2,9 tỷ USD; ô tô nguyên chiếc các loại tăng 102,3%, đạt 1,3 tỷ USD…

Theo ghi nhận của các chuyên gia kinh tế, việc gia nhập ASEAN đã tạo ra những tác động hết sức tích cực đến tăng trưởng xuất nhập khẩu của Việt Nam. Điều quan trọng là Việt Nam còn rất nhiều dư địa để đẩy mạnh xuất khẩu sang khu vực này do đây là thị trường lớn với dân số gần 700 triệu dân, tầng lớp trung lưu ngày càng tăng; hơn nữa người dân ASEAN cũng có nhiều nét tương đồng về lối sống, văn hóa và sinh hoạt, khoảng cách địa lý gần…

Ông Nguyễn Phúc Nam – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á – châu Phi (Bộ Công Thương) cho biết hàng Việt Nam còn nhiều cơ hội tốt để xâm nhập thị trường ASEAN. Trong đó hàng hóa Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Indonesia, Thái Lan, Philippines với chủng loại khá đa dạng. Nếu người tiêu dùng Thái Lan đặc biệt ưa chuộng mặt hàng trái cây sấy khô và các sản phẩm dệt may thì Indonesia, Philippines chủ yếu nhập khẩu các sản phẩm máy phát điện, máy bơm nước, thiết bị viễn thông… Ngoài ra ASEAN cũng là thị trường xuất khẩu gạo lớn của Việt Nam và dự báo trong thời gian tới nhu cầu nhập khẩu gạo tại khu vực này sẽ tiếp tục tăng do dịch bệnh Covid-19 vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp. Đây là cơ hội rất lớn để các doanh nghiệp gạo Việt nâng cao kim ngạch xuất khẩu tại thị trường tiềm năng này.

Khắc phục điểm nghẽn, khai thác tối đa lợi thế

Tuy nhiên bên cạnh những thành quả đạt được, các chuyên gia cho rằng xét trên bình diện chung thì các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa khai thác tốt thị trường ASEAN, bằng chứng là trong thương mại hàng hóa với các nước ASEAN, Việt Nam vẫn chủ yếu nhập siêu. Cụ thể trong 10 năm trở lại đây, nhập siêu liên tục ở mức 6-7 tỷ USD, chiếm trên 30% kim ngạch xuất khẩu. Riêng trong 7 tháng đầu năm 2021, nhập siêu từ thị trường ASEAN ước tính đạt 8,6 tỷ USD, tăng 123% so với cùng kỳ năm 2020. Bên cạnh các mặt hàng tiêu dùng, kim ngạch nhập siêu chủ yếu tập trung vào mặt hàng nguyên liệu phục vụ sản xuất như linh kiện điện tử, máy tính, sắt thép…

Theo Phó Vụ trưởng Nguyễn Phúc Nam, để cân bằng cán cân thương mại, hướng tới nâng cao hơn nữa kim ngạch xuất khẩu hàng hóa sang ASEAN, Việt Nam cần chú trọng các chính sách thương mại với các nước trong khu vực, tận dụng tối đa những lợi thế của các FTA giữa ASEAN với các đối tác trên thế giới bởi đây là những khuôn khổ hợp tác rất lớn, có thể tác động rất mạnh mẽ đến thương mại toàn cầu.

Ngoài ra Việt Nam cần đặc biệt chú trọng cải thiện trình độ công nghệ nhằm gia tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa và chuyển dịch cơ cấu sản phẩm, tăng cường thương mại dịch vụ và đầu tư, tăng lợi thế cạnh tranh của Việt Nam. Về phía các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, nghiên cứu nhu cầu cũng như các yêu cầu cụ thể của từng quốc gia; nghiên cứu thị hiếu của khách hàng để có hướng tiếp cận hiệu quả và bền vững

Ngọc Huyền