Nuôi cá nước lạnh – Tiềm năng và thách thức

Hiện nay tại nhiều địa phương trong cả nước, cá nước lạnh đã trở thành đối tượng nuôi quan trọng, góp phần vào khai thác tiềm năng các thủy vực nước lạnh. Tuy nhiên một trong những “rào cản” lớn trong phát triển cá nước lạnh hiện nay chính là con giống, đòi hỏi ngành Thủy sản phải sự đầu tư chiều sâu cho công nghệ sản xuất giống…

Tăng trưởng nhanh, mạnh

Hiện nay ở nước ta có 25 tỉnh phát triển nuôi cá nước lạnh, tập trung chủ yếu tại các tỉnh phía Bắc và Tây Nguyên (Lâm Đồng, Lào Cai, Sơn La, Lai Châu…) với sản lượng cá cao nhất nước. Trong đó đối tượng cá nước lạnh được nuôi phổ biến mang lại giá trị kinh tế cao có thể kể đến cá tầm, cá hồi…, đặc biệt trứng cá tầm (Caviar) rất được ưa chuộng trên thị trường thế giới.

Năm 2004, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I đã hợp tác với Phần Lan đưa trứng cá tầm thụ tinh về nuôi thử nghiệm thành công tại huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Đến năm 2006, tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên cũng bắt đầu dấy lên phong trào nuôi cá nước lạnh, nổi bạt là mô hình nuôi cá nước lạnh tại hồ Tuyền Lâm – tỉnh Lâm Đồng. Chỉ trong một thời gian ngắn, khu vực Tây Nguyên đã vươn lên trở thành vùng phát triển sản xuất cá nước lạnh nhanh nhất, nơi tập trung nhiều doanh nghiệp có quy mô lớn.

Đến nay cá nước lạnh đã trở thành đối tượng nuôi quan trọng tại nhiều địa phương trong cả nước, góp phần vào khai thác tiềm năng các thủy vực nước lạnh. Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, những năm gần đây sản lượng nuôi cá nước lạnh có sự tăng trưởng nhanh, từ 95 tấn vào năm 2007 đến năm 2020 ước đạt 3.720 tấn. Tăng trưởng sản xuất trong giai đoạn 2007 – 2020 trung bình 68,75%/năm.

Cần sự đầu tư chiều sâu về con giống

Sự phát triển mạnh mẽ của mô hình nuôi cá nước lạnh đã góp phần đưa Việt Nam gia nhập Top 10 nước có sản lượng cá tầm lớn nhất thế giới (Trung Quốc, Nga, Italia, Bulgaria, Iran, Mỹ, Pháp, Việt Nam, Ba Lan, Đức). Tuy nhiên theo nhận định của các chuyên gia, hiện nay các sản phẩm thủy sản nước lạnh ở nước ta chủ yếu là hàng tươi sống, các tổ chức, cá nhân chưa mạnh dạn đầu tư cho chế biến các sản phẩm từ cá hồi, cá tầm, từ đó chưa nâng cao được giá trị gia tăng của sản phẩm.

Thêm một “rào cản” nữa trong phát triển cá nước lạnh chính là con giống. Có thể thấy tỷ lệ thuận với sự phát triển mạnh mẽ của nghề nuôi cá nước lạnh thì nhu cầu con giống cũng có sự gia tăng đáng kể. Năm 2020, nhu cầu con giống cá nước lạnh vào khoảng 5 triệu con (cá tầm 4 triệu con; cá hồi 1 triệu con), tuy nhiên thực tế sản xuất trong nước chỉ đạt khoảng 4 triệu con, mới chỉ đáp ứng được 80% nhu cầu.

Trong đó Lâm Đồng và Lào Cai là hai địa phương cung cấp con giống nhiều nhất (Lâm Đồng sản xuất được 1,3 triệu con/năm, Lào Cai sản xuất được khoảng 2 triệu con/năm). Một trong những khó khăn hiện này là các đơn vị chưa chủ động được con giống, phần lớn các cơ sở sản xuất phải nhập trứng cá đã thụ tinh từ các nước về để tiếp tục ấp, sau đó ương lên thành cá hương, cá giống; hoặc nhập trực tiếp cá hương về để ương lên thành con giống với các kích thước khác nhau để cung cấp cho thị trường.

Việc các cơ sở phải nhập khẩu trứng cá thụ tinh về để ương thành cá giống làm cho giá thành sản phẩm tăng cao, khó cạnh tranh với cá nhập khẩu. Theo báo cáo của Cục Thú y, năm 2018 kiểm dịch 7.920.000 trứng cá; năm 2019 là 8.331.000 trứng cá; đến tháng 10/2020 là 3.735.000 trứng cá. Trứng cá tầm, cá hồi thụ tinh có nguồn gốc từ các nước Ba Lan, Pháp, Mỹ, Tây Ban Nha, Đan Mạch, Nam Phi, Phần Lan và Đức.

Có thể thấy nhu cầu về con giống hiện nay đang rất lớn, tuy nhiên do nhiều nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan nên số lượng cá giống sản xuất ra chưa thể đáp ứng được, chỉ đạt khoảng 70 – 80% tổng lượng giống toàn thị trường. Tại Hội nghị “Tổng kết 15 năm phát triển cá nước lạnh và định hướng giai đoạn 2021 – 2030”, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030, sản xuất được 100% nhu cầu giống đảm bảo chất lượng phục vụ nuôi thương phẩm. Để hoàn thành mục tiêu này, yêu cầu tiên quyết là phải có sự đầu tư chiều sâu cũng như tạo được bước đột phá trong việc hoàn thiện công nghệ sản xuất con giống cá nước lạnh để chủ động 100% giống cá trong nước.

Minh Anh