Luật Công nghiệp hỗ trợ – Bệ phóng cho tăng trưởng của ngành

Mặc dù công nghiệp hỗ trợ (CNHT) giữ vai trò rất quan trọng đối với mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng như thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam theo hướng bền vững song tính đến thời điểm hiện tại, các chính sách hỗ trợ, ưu đãi phát triển cho ngành này vẫn chưa được hoàn thiện. Trong bối cảnh đó, việc ban hành Luật CNHT là vô cùng cần thiết, tạo bệ phóng cho sự tăng trưởng của ngành…

Bà Đỗ Thị Thúy Hương – Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp trợ Việt Nam cho biết cơ hội để phát triển ngành CNHT của Việt Nam là rất lớn, xuất phát từ các chính sách của Đảng, Nhà nước về ưu tiên phát triển CNHT cũng như những thành tựu thu hút vốn FDI của cả nước. Về chính sách phát triển CNHT, năm 2015 Chính phủ đã ban hành Nghị định 111/2015/NĐ-CP về phát triển CNHT, trong đó đưa ra các chính sách hỗ trợ đối với tổ chức, cá nhân nghiên cứu và phát triển sản xuất sản phẩm CNHT thuộc danh mục sản phẩm CNHT ưu tiên phát triển được hưởng ưu đãi, hỗ trợ.

Liên tiếp những năm sau đó, Chính phủ và các cơ quan chức năng cũng ban hành nhiều chính sách cho phát triển ngành CNHT và ưu tiên với các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Điển hình trong năm 2020, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 115/NQ-CP về các giải pháp thúc đẩy phát triển CNHT. Gần đây nhất, tháng 6/2021 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị định 57/2021/NĐ-CP bổ sung điểm g khoản 2 Điều 20 Nghị định số 218/2013/NĐ-CP về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với dự án sản xuất sản phẩm CNHT. Theo đó, doanh nghiệp có dự án đầu tư (đầu tư mới và đầu tư mở rộng) sản xuất sản phẩm thuộc danh mục sản phẩm CNHT ưu tiên phát triển, thực hiện trước ngày 1/1/2015, đáp ứng các điều kiện của dự án sản xuất sản phẩm CNHT theo quy định tại Luật số 71/2014/QH13 và được cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy xác nhận ưu đãi sản xuất sản phẩm CNHT thì được hưởng ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp.

Về thu hút FDI, những năm gần đây, Việt Nam nổi lên như một điểm đến đầu tư hấp dẫn trong khu vực và trên thế giới. 10 tháng năm 2021, trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, nhưng Việt Nam vẫn thu hút được hơn 23 tỷ USD vốn FDI, tăng 1,1% so với cùng kỳ năm 2020. Trong số các dự án FDI đầu tư vào Việt Nam, có nhiều doanh nghiệp, tập đoàn toàn cầu với vai trò là các nhà sản xuất đầu chuỗi đã xuất hiện tại Việt Nam, trong đó có các tập đoàn lớn trong lĩnh vực điện tử, điện thoại như: LG, Samsung, Intel… Theo đó, cơ hội để các doanh nghiệp CNHT của Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu là rất lớn.

Cơ hội rộng mở là vậy song theo đánh giá của bà Thúy Hương, thời gian qua ngành CNHT của Việt Nam vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Dù được thể hiện ở các văn bản chính sách pháp luật rất tốt song khi thực thi vào thực tế, các chính sách khuyến khích ngành CNHT lại bộc lộ rất nhiều hạn chế, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tiếp cận. Cụ thể, tại Nghị định 111/2015/NĐ-CP của Thủ tướng Chính phủ nêu rõ, đối tượng ưu đãi là dự án sản xuất sản phẩm CNHT thuộc danh mục sản phẩm CNHT ưu tiên phát triển, bao gồm: dự án mới, dự án mở rộng và đổi mới công nghệ có ứng dụng thiết bị mới, quy trình sản xuất mới, sản xuất sản phẩm với năng lực sản xuất tăng ít nhất 20%. Tuy nhiên để được hưởng ưu đãi doanh nghiệp phải trải qua một quy trình đăng ký là doanh nghiệp CNHT, nhưng sau khi đăng ký xong thì trên thực tế doanh nghiệp CNHT cũng chưa được hưởng những chính sách gì, vì trong Nghị định quy định áp dụng đối với doanh nghiệp phải thành lập mới, còn doanh nghiệp CNHT đã đầu tư từ trước khi Nghị định ra đời, đang tham gia vào lĩnh vực CNHT cần được khuyến khích nhưng lại không được ưu đãi. Bên cạnh đó, những ưu đãi về miễn, giảm thuế đất cũng chỉ áp dụng cho doanh nghiệp thành lập mới. Như vậy dù chính sách trên giấy tờ rất đẹp, nhưng trên thực tế vẫn ít doanh nghiệp CNHT được hưởng lợi từ chính sách miễn, giảm thuế, tiền thuê đất.

Một thực trạng nữa là, một doanh nghiệp không chỉ hoạt động trong duy nhất lĩnh vực CNHT mà hoạt động trong nhiều mảng khác nhau, trong đó có sản xuất linh, phụ kiện để cung cấp cho nhà cung ứng đầu chuỗi (tức là có tham gia vào CNHT) nhưng những doanh nghiệp này lại không được đưa vào là đối tượng hưởng chính sách miễn, giảm thuế theo Nghị định 111/2015/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan. Điều này là bất cập, bởi trong thời buổi kinh doanh linh hoạt như hiện nay, để tồn tại được, doanh nghiệp không thể chỉ tập trung sản xuất, kinh doanh vào một lĩnh vực mà họ phải đa dạng hóa ngành nghề, tập trung vào nhiều lĩnh vực, miễn là được pháp luật cho phép. “Khi xem xét đánh giá một doanh nghiệp có phải là doanh nghiệp CNHT không, theo tôi nên đi vào khâu hậu kiểm. Tức là không xem xét, đánh giá tiêu chí doanh nghiệp CNHT như quy định tại Nghị định 111 đã nêu mà nên thực hiện ưu đãi về thuế, tiếp cận vốn vay, hỗ trợ đầu tư công nghệ… dựa trên hóa đơn thuế xuất hàng đầu ra của chính doanh nghiệp. Như thế sẽ đảm bảo không bỏ sót những doanh nghiệp đang tham gia đóng góp 1 phần vào sản xuất CNHT, đồng thời đảm bảo tính chính xác cho từng phần cụ thể do doanh nghiệp đóng góp mà doanh nghiệp không bị đánh giá chỉ dựa trên những tiêu chí đầu vào” – bà Thúy Hường khuyến nghị.

Cũng theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp trợ Việt Nam, để tạo thuận lợi cho ngành CNHT phát triển, trong thời gian tới cần tập trung xây dựng và ban hành Luật CNHT bởi dù được đánh giá là một ngành quan trọng song cho đến nay vẫn chưa có một bộ luật cụ thể về phát triển CNHT được ban hành, trong khi đó các chính sách ưu đãi chỉ dừng lại ở cấp nghị định sẽ bị hạn chế rất nhiều so với luật.

Liên quan đến vấn đề này, hiện Hiệp hội Công nghiệp trợ Việt Nam cũng đang kiến nghị tới Bộ Công Thương cần có Luật CNHT thì mới đủ mạnh, đủ quy mô, tầm vóc để thúc đẩy lĩnh vực này phát triển. “Theo tôi cần có những ưu đãi mạnh mẽ hơn đối với doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực CNHT, nhất là cần quan tâm nhiều hơn đến doanh nghiệp CNHT trong nước bởi so với doanh nghiệp FDI, các doanh nghiệp trong nước bất lợi hơn về quy mô vốn, công nghệ, nguồn lao động và cả mối quan hệ với các tập đoàn, công ty đa quốc gia. Nếu chúng ta không thay đổi, không tạo ra ưu đãi công bằng cho doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI thì sân chơi trong lĩnh vực CNHT, các doanh nghiệp trong nước sẽ bị thiệt thòi” – bà Thúy Hương cảnh báo.

Bảo Anh