Hóa học xanh – Chìa khóa cho phát triển bền vững ngành hoá chất Việt Nam

Những năm gần đây việc áp dụng những nguyên lý thân thiện môi trường của hóa học xanh đã và đang góp phần giúp ngành công nghiệp hoá chất Việt Nam phát triển theo hướng bền vững, mang lại lợi ích thiết thực cả về kinh tế, môi trường lẫn xã hội cho nhân loại. Điều quan trọng là việc tăng cường ứng dụng hóa học xanh trong các ngành sản xuất  đã góp phần giảm thiểu việc sử dụng, phát thải các hóa chất độc hại, đảm bảo an toàn cho môi trường và sức khỏe con người.

Những con số biết nói

Dự án “Áp dụng Hóa học xanh tại Việt Nam nhằm hỗ trợ tăng trưởng xanh và giảm thiểu việc sử dụng và giảm phát thải các hóa chất hữu cơ khó phân hủy và hóa chất nguy hại” do Quỹ Môi trường toàn cầu tài trợ với mục tiêu kiến tạo môi trường thuận lợi cho việc giới thiệu hóa học xanh và những ứng dụng hóa học xanh cho các ngành sản xuất tại Việt Nam, qua đó góp hần giảm thiểu việc sử dụng, phát thải các hóa chất thuộc danh mục kiểm soát của Công ước Stockholm (về POP) và Công ước Minamata (về thủy ngân)

Qua 4 năm triển khai (2018 – 2021), Dự án đã đạt được những kết quả quan trọng bao gồm: giảm 6,3kg thủy ngân phát thải ra môi trường; loại bỏ được 1.578 tấn nguyên vật liệu sản phẩm chứa POP; hơn 3,6 tấn chất POP nguyên chất; giảm phát thải 1.072 tấn CO2 và giảm sử dụng 7.100kg một số hoá chất độc hại khác như Cr6+, Cu và muối Ni.

Ngoài ra Dự án cũng đã hỗ trợ áp dụng hóa học xanh trong ngành sơn và ngành mạ điện; có 4 dây chuyền công nghệ mới gồm 1 dây chuyền mạ kẽm kiềm trao Cr3+ thụ động, 1 dây chuyền mạ kẽm kiềm quay Cr3+ thụ động, dây chuyền sơn phủ kẽm và hệ thống thiết bị sản xuất sơn hiệu năng cao. Tổng năng lượng tiết kiệm được là 1.134.000GJ tương đương 42.000 tấn than.

Trong 4 năm qua đã có 65 doanh nghiệp hưởng lợi từ Dự án; có 3 trường đại học tham gia trực tiếp vào Dự án với hơn 210 sinh viên tham gia các khóa đào tạo. Ngoài ra, Dự án cũng đóng góp vào việc rà soát, kiến nghị lồng ghép các nguyên tắc của hóa học xanh vào Luật hóa chất sửa đổi và dự thảo “Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040”. Dự án cũng đã thành lập mạng lưới chuyên gia hóa học xanh được đặt tại Hội hóa học Việt Nam…

Tăng cường đào tạo về hoá học xanh tại các trường đại học

Tại Hội thảo tổng kết Dự án “Áp dụng Hóa học xanh tại Việt Nam nhằm hỗ trợ tăng trưởng xanh và giảm thiểu việc sử dụng và giảm phát thải các hóa chất hữu cơ khó phân hủy (POPs) và hóa chất nguy hại” do Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) tổ chức, Cục trưởng Cục Hóa chất Nguyễn Văn Thanh ghi nhận đây là dự án có đóng góp các kết quả rất quan trọng cho Bộ Công Thương và Cục Hóa chất, góp phần hỗ trợ xây dựng “Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040”. Ngoài ra, ngành hóa chất cũng đang có kế hoạch xây dựng tổ hợp công nghiệp hóa chất nhằm hướng đến quản lý môi trường, quản lý an toàn hóa chất một cách tốt hơn trong thời gian tới.

Còn theo ông Lưu Hoàng Ngọc – Phó Cục trưởng Cục Hoá chất, Giám đốc Dự án, hóa học xanh là xu hướng phát triển bền vững của công nghiệp hóa chất ở mọi quốc gia. Việc áp dụng hóa học xanh trong sản xuất giúp giảm mức độ ô nhiễm môi trường, đất, nguồn nước từ đó giảm bớt các tác động xấu của hóa chất độc hại tới sức khỏe con người.

Theo ước tính sản xuất công nghiệp tại Việt Nam phát thải khoảng 3 triệu tấn chất thải rắn/năm, trong đó có khoảng 30% là chất thải độc hại; chính vì vậy việc nâng cao tính thực tiễn trong hoạt động giảng dạy về hóa học xanh ở các trường đại học hiện nay và áp dụng vào việc sản xuất là điều rất cần thiết. “Tất cả các hoạt động hoá chất hiện nay đều hướng đến mục tiêu phát triển ngành hoá chất Việt Nam một cách bền vững và đảm bảo an toàn cho môi trường. Chúng tôi rất hy vọng các bạn sinh viên cũng được trang bị các kiến thức, kinh nghiệm thực tế về phát triển bền vững và hoá học xanh ngay từ khi còn trên ghế nhà trường”- ông Lưu Hoàng Ngọc bày tỏ.

Đồng quan điểm, ông Patrick Harverman- Phó Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cho rằng việc tăng cường đào tạo về hoá học xanh tại các trường đại học là một trong những yếu tố quan trọng góp phần phát triển ngành hoá chất Việt Nam theo hướng bền vững. Yêu cầu đặt ra là cần đưa hóa học xanh vào Luật Hóa chất 2007 sắp được sửa đổi trong thời gian tới, qua đó tạo động lực thúc đẩy phát triển hóa chất xanh tại Việt Nam. Hóa học xanh không chỉ mang lại các lợi ích về môi trường mà còn mang lại cơ hội nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp thông qua việc giảm sử dụng nước, tiết kiệm năng lượng, tạo các cơ hội cạnh tranh), qua đó giúp doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngoài ra việc thúc đẩy tài chính xanh (các khoản vay xanh, trái phiếu xanh…) cũng rất cần thiết nhằm khuyến khích các khu vực tư nhân huy động nguồn lực, thúc đẩy đầu tư vào hóa học xanh, sản xuất sạch hơn.

Các chuyên gia có mặt tại Hội thảo cũng khuyến nghị về lâu dài, Việt Nam cần chú trọng thúc đẩy hơn nữa phát triển hoá học xanh với mục đích tiên quyết là phát triển bền vững của công nghiệp hoá chất, phát triển nhưng đi đôi với bảo vệ môi trường, giảm thiểu việc phát thải các hoá chất độc hại nói chung và thuỷ ngân nói riêng gây ảnh hưởng đến sức khoẻ con người và các sinh vật sống khác.

Mạnh Dũng