Đức đau đầu vì phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung khí đốt từ Nga

Ỷ lại vào nguồn khí đốt giá rẻ từ Nga, nhiều năm qua các chính phủ Đức hầu như không mấy chú trọng đến việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng để nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) đắt tiền hơn từ Mỹ hoặc Qatar. Tuy nhiên việc quá phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt từ Nga khiến Đức và châu Âu khó đưa ra các biện pháp đáp trả mạnh mẽ với Moskva trong khủng hoảng Ukraine.

Theo Cơ quan thống kê Eurostat, hiện Đức là khách hàng mua khí đốt lớn nhất của Nga, chiếm hơn 50% lượng khí đốt xuất khẩu của quốc gia này và cao hơn mức trung bình 40% của Liên minh châu Âu (EU)

Mặc dù Nord Stream 2 đã được hoàn thành hồi tháng 9/2021 nhưng vẫn chưa bắt đầu hoạt động thương mại do đang chờ sự chấp thuận của Đức và EU theo quy định. Nếu được phê duyệt, Nord Stream 2 sẽ giúp tăng gấp đôi công suất xuất khẩu khí đốt của Nga sang Đức – nơi đang vận chuyển khí đốt nhờ đường ống Nord Stream 1.

Ông Gustav Gressel – Thành viên chính sách cấp cao tại tổ chức Hội đồng Đối ngoại châu Âu nhận định quyết định loại bỏ dần điện hạt nhân và giảm phụ thuộc vào than đá để hạn chế lượng khí thải CO2 đồng nghĩa Đức phụ thuộc hoàn toàn vào khí đốt của Nga và dễ bị tổn thương nếu Nga sử dụng năng lượng làm công cụ gây sức ép.

Còn theo các quan chức trong chính quyền Thủ tướng Đức Olaf Scholz, nếu Nga tiếp tục tấn công Ukraine, họ sẽ không ngần ngại “đóng băng” Nord Stream 2

Tuy nhiên phía Thủ tướng Scholz lại chưa đưa ra bất kỳ tuyên bố nào như vậy, bất chấp những lời kêu gọi từ phía Washington và đồng minh. Tân Thủ tướng Đức vẫn trung thành với quan điểm của người tiền nhiệm Angela Merkel rằng dự án Nord Stream 2 thuộc về lĩnh vực tư nhân và hoàn toàn tách biệt khỏi các cuộc thảo luận chính trị.

Dù gần đây Nga đã cắt giảm nguồn cung khí đốt với các nước Đông Âu để gây áp lực chính trị nhưng họ chưa bao giờ làm như vậy với Đức. Điều này khiến Đức xem Nga như một nhà cung cấp năng lượng đáng tin cậy. Tuy nhiên mọi chuyện đang dần thay đổi. Mới đây Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã tuyên bố Nga phải gánh phần trách nhiệm về tình trạng thiếu khí đốt của châu Âu. Trong trong quý IV/2021 – thời điểm giá khí đốt tăng cao thì nhà xuất khẩu khí đốt lớn nhất của Nga Gazprom đã thực hiện cắt giảm xuất khẩu dầu mỏ sang châu Âu. Tuy nhiên phía Nga vẫn cật lực phủ nhận cáo buộc vũ khí hóa năng lượng và tuyên bố họ đang thực hiện tất cả nghĩa vụ theo hợp đồng.

Ông Gustav Gressel cho biết phần lớn các chuyến hàng khí đốt của Nga đến châu Âu được vận chuyển nhờ các đường ống qua Ukraine. Tuy nhiên nếu xung đột xảy ra, Nga hoàn toàn có thể thay thế chúng bằng đường ống xuất khẩu trực tiếp tới Đức. Điều này cho phép Nga có nhiều phương án hơn với Ukraine mà không phải lo lắng về vấn đề vận chuyển khí đốt. “Chúng tôi đã cảnh báo về kịch bản này suốt nhiều năm qua và giờ nó đang xảy ra. Trật tự an ninh của toàn bộ châu Âu đang bị đe dọa và Đức cần sẵn sàng trả giá để bảo vệ nó” – Thành viên chính sách cấp cao tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu nhấn mạnh.

Còn ở thời điểm hiện tại, tình trạng thiếu khí đốt trầm trọng tại châu Âu đã đẩy giá năng lượng của Đức tăng vọt. Báo cáo của Văn phòng Thống kê Liên bang cho thấy trong tháng 12/2021, giá điện đã tăng tới 69% so với cùng kỳ năm ngoái.

Mặc dù Đức đã đầu tư quy mô lớn cho lĩnh vực năng lượng tái tạo song quá trình loại bỏ nhiên liệu hóa thạch vẫn diễn ra chậm chạp và không đồng đều. Khí đốt tự nhiên chiếm khoảng 25% tổng mức tiêu thụ năng lượng của Đức và con số này sẽ tăng cao khi các nhà máy điện hạt nhân, than đá đóng cửa nhiều hơn. Theo Cơ quan Môi trường Liên bang, tỷ lệ sử dụng khí đốt tự nhiên để phát điện vào năm 2021 đã cao hơn nhiều so với năm 1990.

Trước mắt việc sử dụng khí đốt tự nhiên từ Nga là không thể thay thế. Ngay cả hệ thống cơ sở hạ tầng năng lượng của Đức cũng được xây dựng phục vụ nhu cầu nhập khẩu khí đốt từ Nga. Năm 2018, Chính phủ của cựu Thủ tướng Angela Merkel đã thông qua việc hỗ trợ xây dựng ít nhất một trạm đầu mối LNG ở bờ biển phía bắc đất nước (sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp lệnh trừng phạt chống lại Nord Stream 2); đồng thời cam kết trợ cấp cho dự án và dự thảo luật để buộc các công ty cơ sở hạ tầng khí đốt xây các các trạm đầu mối tương lai. Tuy nhiên toàn bộ nỗ lực này đã bị gác lại sau khi ông Donald Trump thất cử năm 2020.

Trong nghiên cứu năm 2015 do Bộ Kinh tế Đức ủy quyền mô phỏng việc Nga đột ngột ngừng cung cấp khí đốt, các tác giả nhận thấy cơ sở lưu trữ khí đốt của Đức sẽ phải đầy ít nhất 60% để đáp ứng đủ nhu cầu trong nước.

Tuy nhiên theo dữ liệu từ Gas Infrastructure Europe – hiệp hội đại diện cho các nhà khai thác cơ sở hạ tầng khí đốt của châu Âu, lượng khí đốt dự trữ của Đức hiện chỉ là 44%. Điều này đồng nghĩa với Đức đang phải đối mặt với một vấn đề nan giải về năng lượng vì nước này cần phải cân bằng các yếu tố môi trường, tác động xã hội và an ninh. “Chúng tôi đã đánh giá quá thấp phần an ninh. Nhiều nhà hoạch định chính sách Đức muốn tin rằng người Nga là những nhà cung cấp đáng tin cậy mà họ đã có trong nhiều thập niên. Thật không may là bây giờ có rất nhiều bằng chứng cho thấy điều ngược lại”, bà Constanze Stelzenmuller – thành viên cấp cao tại Viện Brookings nhận định.

Huy Hoàng