Cần thay đổi cách thức quản lý và hoàn thiện cơ chế điều hành thị trường xăng dầu

Đây là khuyến nghị của Chủ tịch Hội Thẩm định Giá Việt Nam Nguyễn Tiến Thoả trước những biến động, bất ổn của thị trường xăng dầu những ngày qua

Ông Thỏa khẳng định hiện nay thị trường xăng dầu Việt Nam không vận hành theo cơ chế độc quyền bởi theo quy định tại Điều 12 Luật Cạnh tranh, thị trường độc quyền phải có doanh nghiệp ở vị trí độc quyền. Trong khi đó với cấu trúc của thị trường như hiện nay với Petrolimex chiếm 50% thị phần, PVOil 20%, Thanh Lễ 8%, Sài Gòn Petro 7%, Mipec 5%, các doanh nghiệp khác chiếm 10%, có thể thấy thị trường xăng dầu Việt Nam là thị trường của doanh nghiệp, nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh.

Cũng theo người đứng đầu Hội Thẩm định Giá Việt Nam, thời gian qua công tác điều hành giá xăng dầu đã tuân thủ nghiêm các quy định của Nghị định số 95/2021/NQ-CP của Chính phủ cả về thời gian, tần suất, mức độ điều chỉnh lẫn quy định điều chỉnh giá.Tuy nhiên, do các quy định của cơ chế điều hành có những bất cập nên hiệu quả điều hành thực tế không như mong đợi; đơn cử như việc quy định ngày điều hành giá nếu rơi vào ngày nghỉ Lễ, Tết thì sẽ lùi vào kỳ điều hành tiếp theo. Mặt khác trong khoảng thời gian đó nếu doanh nghiệp nhập hàng về bán thì giá vốn sẽ cao hơn giá bán hiện hành, bị lỗ, tất yếu doanh nghiệp sẽ hạn chế hoặc ngừng nhập khẩu gây thiệt hại nguồn cung… Chính sự lệch pha này đã đưa đến hệ quả nghiêm trọng là sự rối loạn thị trường, tình trạng đầu cơ, găm hàng chờ giá lên hoặc câu kết “chạy” giá giảm tránh thiệt hại thông qua các hành vi xả hàng gấp khi giá cao, gửi hàng trước khi giá giảm…

Để bịt những lỗ hổng của thị trường xăng dầu, ông Thỏa cho rằng ưu tiên hàng đầu hiện nay là Bộ Công Thương cần thay đổi phương thức quản lý cũng như hoàn thiện cơ chế điều hành thị trường này.  Theo quy định của pháp luật thì Bộ Công Thương có trách nhiệm toàn bộ về thị trường xăng dầu từ việc: Quy hoạch thương nhân kinh doanh xăng dầu xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu; Quy hoạch hạn mức nhập khẩu tối thiểu, quản lý đăng ký kế hoạch sản xuất xăng dầu trong nước… để đảm bảo cân đối cung cầu trong nước…Điều này đồng nghĩa với trong bất kỳ thời gian nào, tại bất kỳ địa bàn nào để xảy ra tình trạng khan hiếm nguồn cung đều thuộc trách nhiệm của ngành Công Thương.

Cũng theo Chủ tịch Hội Thẩm định Giá Việt Nam, với tình hình hiện nay, nếu tuân thủ cơ chế giá thị trường thì cơ chế điều hành hiện hành không còn phù hợp, cần được cải cách mạnh hơn theo hướng phản ánh đúng các yếu tố hình thành giá, quan hệ cung – cầu, cạnh tranh…Hơn nữa, để theo kịp diễn biến của giá thị trường thì việc điều hành giá phải tôn trọng sự biến động khách quan của thị trường, không “nén giá” theo chu kỳ, xóa bỏ các biện pháp hỗ trợ về giá không phù hợp với cam kết quốc tế. “Trên cơ sở sắp xếp sản xuất kinh doanh hợp lý, chúng ta cần tìm giải pháp kiểm soát chặt chẽ các đơn vị có vị trí thống lĩnh thị trường, để thị trường hoạt động theo hướng mở hơn, linh hoạt hơn; đảm bảo để hoạt động của thị trường có cạnh tranh, trên cơ sở đó có giá cạnh tranh thực sự. Ngoài đề xuất Chính phủ cho phép điều hành giá với chu kỳ điều hành linh hoạt hơn, Bộ Công Thương, Bộ Tài chính cần tính toán sử dụng quỹ dự trữ xăng dầu quốc gia trong điều kiện nguồn cung gặp khó khăn. Về lâu dài, nên nâng mức dự trữ xăng dầu bằng hiện vật. Ngoài ra, liên Bộ Công Thương – Tài chính cũng cần tính lại các khoản chi phí trong công thức tính giá cơ sở, như lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh định mức xăng, dầu cho phù hợp với thực tế đã giao để đảm bảo “tính đúng, đủ, hài hoà lợi ích doanh nghiệp, người dân” như Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo” – ông Thỏa khuyến nghị.

Thế Anh