Bài học của Nhật Bản thập niên 1980 có thể cho chúng ta biết gì về nền kinh tế Trung Quốc

Vào những năm 1980, Nhật Bản là niềm ghen tị của thế giới.

Nền kinh tế của họ đã tăng trưởng nhanh chóng để trở thành nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới, được dẫn dắt bởi một chính quyền trung ương mạnh mẽ, một khu vực sản xuất phát triển và ngày càng tăng, khả năng tiếp cận tiền và tín dụng dễ dàng, và các chính sách thương mại bảo hộ đã tạo ra thặng dư lớn với Mỹ.

Sau đó, bong bóng vỡ, kéo theo ba thập kỷ kinh tế đình trệ..

Mặc dù lịch sử không lặp lại nhưng nó thường có vần điệu tương tự và kinh nghiệm của Nhật Bản rất có thể cung cấp những bài học quan trọng phù hợp với Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới hiện nay.
Dưới đây là 3 đặc điểm nổi bật”

Dân số già

Trung Quốc đang già đi ở một trong những tốc độ nhanh nhất của bất kỳ nền kinh tế lớn nào với những biện pháp khắc phục khó tìm kiếm.
Việc di cư từ nông thôn ra thành thị là động lực lớn nhất đối với dân số vốn dự kiến sẽ giảm với tốc độ nhanh trong ba thập kỷ tới. Cuộc sống thành thị thường đi kèm với tỷ lệ sinh giảm do chi phí cao hơn.
Ngay cả khi chính sách 2 con tự do hơn được thông qua vào năm 2015, tỷ lệ sinh của Trung Quốc vào năm ngoái là mức thấp nhất trong 70 năm lãnh đạo của Đảng cộng sản.
Dân số ngày càng già đi, dân số ngày càng thu hẹp có nghĩa là Trung Quốc sẽ cần tăng trưởng năng suất mạnh mẽ để tiếp tục tăng trưởng kinh tế có ý nghĩa.
• Tương tự với Nhật Bản: Cơn gió ngược về nhân khẩu học này gần giống với áp lực đã giáng xuống Nhật Bản vào những năm 1990.

Lợi thế sản xuất mất đi

Lợi thế sản xuất của Trung Quốc đang biến mất.
Các công ty chủ yếu chuyển hoạt động sản xuất sang Trung Quốc trong những thập kỷ gần đây để tiếp cận nguồn lao động rẻ hơn của nước này. Tuy nhiên, sản xuất đã thay đổi.
Sự xói mòn lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc ngày càng được thúc đẩy bởi các lựa chọn lao động rẻ hơn giữa các nước châu Á láng giềng.
Tương tự với Nhật Bản: Những hạn chế tương tự về năng lượng và mặt trận sản xuất cạnh tranh cũng làm chậm lại sự phát triển của Nhật Bản.

Nền kinh tế không hẳn hỗn hợp

“Nền kinh tế hỗn hợp” của Trung Quốc không phải là tất cả đều hỗn hợp.
Trong khi các nhà chức trách Trung Quốc đưa ra các yếu tố tư bản, nhưng họ vẫn là một nền kinh tế chỉ huy với chính phủ nắm quyền kiểm soát vững chắc.
Điều này đặt ra những thách thức lớn đối với sự phát triển trong tương lai của nó, nghiên cứu viên cao cấp của Viện Cato và James Dorn, chuyên gia về Trung Quốc, nhận thấy “không có thị trường tự do cho những ý tưởng vốn cần thiết cho sự đổi mới và tránh những sai sót chính sách lớn”.
Những thách thức này thể hiện rõ nhất gần đây ở Hồng Kông, khi trung tâm tài chính của châu Á đã nhanh chóng suy thoái và chuyển sang trạng thái nổi loạn công khai, và trong các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ và các nước khác đang công khai cáo buộc Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ trong nỗ lực của họ để cải thiện vị thế công nghệ tiên tiến nhưng vẫn còn kém cỏi của họ.
Tương tự với Nhật Bản: Nhật Bản không bị coi thường hay nghi ngờ, nhưng xã hội đồng nhất cao và cấu trúc kinh doanh keiretsu đã cản trở khả năng thích ứng của nước này khi nền kinh tế toàn cầu trở nên số hóa và đa dạng hơn.

Bối cảnh này giúp giải thích những nỗ lực phối hợp của Trung Quốc để bắt kịp và vượt qua Mỹ trong các công nghệ đang thúc đẩy cuộc cách mạng kỹ thuật số — các mục tiêu được ghi trong kế hoạch chiến lược Made in China 2025.

Trước cuộc đấu tranh chiến lược lâu dài này, chúng tôi cho rằng căng thẳng gia tăng sẽ tiếp tục diễn ra giữa Mỹ và Trung Quốc, một phần vì các nhà chức trách Trung Quốc có thể buộc phải chơi với thế yếu hơn.

Trong năm 2020, các mối quan hệ có nguy cơ đi xuống theo một kịch bản giống Chiến tranh Lạnh hơn, càng tăng thêm bởi sự bất bình gia tăng đối với sự thiếu minh bạch của Trung Quốc trong các giai đoạn đầu của đại dịch COVID-19. Cuối cùng, chừng nào Mỹ vẫn cam kết bảo vệ các lợi ích kinh tế của mình, thì những lợi thế của nước này về tự do kinh tế, gia tăng dân số, ưu thế công nghệ và phân bổ vốn hiệu quả hơn là không thể vượt qua.

Hương Giang