Sử dụng đòn bẩy tài chính cao, doanh nghiệp điện gió thua lỗ hàng trăm tỷ đồng

Điện gió từng là lĩnh vực tiềm năng có sức hút lớn với dòng vốn đầu tư. Tuy nhiên chi phí lãi vay lớn cùng những đổi thay về chính sách với dự án không kịp vận hành thương mại trước ngày 31/12/2020 để hưởng giá ưu đãi trong 20 năm đã đẩy hàng loạt doanh nghiệp điện gió vào cảnh nợ nần, thua lỗ.

Trong báo cáo gửi lên Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), có thể thấy đa số các dự án điện gió kinh doanh thua lỗ đều tập trung ở Nam Trung bộ (Tây Nguyên và Duyên hải Nam Trung Bộ) – khu vực từng ghi nhận thực trạng bùng nổ điện gió, công suất vượt quy hoạch vài năm trước.

Công ty CP Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1 là một thành viên trong hệ sinh thái Trung Nam Group và là đơn vị vận hành Nhà máy điện gió Ea Nam Đắk Lắk (công suất 400 MW) – công trình điện gió lớn nhất cả nước. Tuy nhiên năm 2022, đơn vị này thua lỗ gần 860 tỷ đồng, trong khi đó năm 2021 lãi 1,4 tỷ đồng. Do thua lỗ nên vốn chủ sở hữu của công ty giảm tương ứng, từ 3.801 tỷ đồng xuống còn 2.942 tỷ đồng. Hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu (D/E) là 4,12, so với năm 2021 là 2,77; dư nợ trái phiếu trên vốn chủ sở hữu là 3,33, so với năm trước đó là 2,63.

Đồng cảnh ngộ là Công ty CP Phong điện Ia Pết Đak Đoa số 1 và Ia Pết Đak Đoa số 2 vận hành hai dự án cùng tên tại Gia Lai cũng báo thua lỗ hàng trăm tỷ đồng. Riêng các doanh nghiệp Phong điện Chơ Long, Điện gió Phước Hữu – Duyên Hải 1 và Phong điện Yang Trung thì báo lỗ hàng chục tỷ đồng

Trong số các doanh nghiệp kể trên, có 3 doanh nghiệp không hoàn thành dự án kịp tiến độ để hưởng giá điện ưu đãi cố định (giá FIT) trong 20 năm, còn lại đều là những dự án về đích đúng hạn. Nhìn chung các dự án chậm tiến độ lại có mức lỗ thấp so với nhóm được hưởng giá FIT, trừ Phong điện Yang Trung.

Có thể thấy các doanh nghiệp điện gió thua lỗ đều có điểm chung là sử dụng đòn bẩy tài chính thông qua huy động lượng lớn vốn vay từ trái phiếu doanh nghiệp. Công thức chung khi huy động trái phiếu của nhóm này là trả lãi suất cao (9-10,75% một năm) trong giai đoạn đầu, sau đó thả nổi theo lãi suất tham chiếu. Báo cáo gửi HNX của các đơn vị này đều ghi nhận hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu từ 4 lần trở lên, có doanh nghiệp nợ cao hơn vốn 5-6 lần. Trong đó Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1 là dự án lỗ nhất trong nhóm này với khoản nợ hơn 12.100 tỷ đồng, gấp 4 lần vốn chủ sở hữu; trong đó dư nợ trái phiếu đang lưu hành gần 9.900 tỷ đồng, chiếm trên 80%.

Không chỉ Công ty CP Điện gió Trung Nam Đắk Lắk 1 mà đa số các doanh nghiệp công bố báo cáo tài chính đợt này đều có tỷ lệ vay nợ bằng trái phiếu lớn. Nói cách khác, các doanh nghiệp điện gió đang đối mặt với áp lực chi phí khá lớn khi cấu trúc nguồn vốn phần lớn đến từ nợ vay, nhất là việc sử dụng đòn bẩy tài chính cao. Việc vay nợ với tỷ trọng lớn trong cơ cấu vốn sẽ kéo theo chi phí lãi vay của các dự án điện tái tạo lên cao, từ đó gây ra áp lực không nhỏ về dòng tiền trả nợ mỗi năm cũng như bào mòn hết lợi nhuận của các doanh nghiệp điện gió.

Cụ thể với các doanh nghiệp được hưởng chính sách ưu đãi, giá mua điện sẽ cố định trong 20 năm. Trong khi đó, trái phiếu phát hành lại có lãi suất thả nổi nên nhiều khả năng các dự án sẽ lại thua lỗ nếu lãi suất tham chiếu tăng mạnh như năm 2022.

Còn với nhóm dự án không được hưởng giá FIT, rủi ro sẽ cao hơn bởi các doanh nghiệp này vừa phải gánh chi phí tài chính lớn vừa chịu áp lực khi khung giá phát điện tái tạo mới của Bộ Công Thương ở mức thấp hơn 20-30% so với trước đây.

Thống kê cho thấy do ảnh hưởng của đại dịch Covid – 19 nên cả nước có tới 84 dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp với tổng công suất hơn 4.676MW bị chậm tiến độ vận hành thương mại so với kế hoạch. Trong số này, 34 dự án chuyển tiếp (28 dự án điện gió, 6 dự án điện mặt trời), có tổng công suất gần 2.091MW, đã hoàn thành nhưng chưa được huy động phát điện, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư và lãng phí tài nguyên. Chỉ tính riêng 34 dự án chuyển tiếp này ước tính tổng vốn đã đầu tư lên đến gần 85.000 tỷ đồng, trong đó khoảng 58.000 tỷ đồng là vốn vay ngân hàng.

Mới đây 23 nhà đầu tư có các dự án điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp đã hoàn thành xây dựng nhưng chưa được vận hành thương mại đã có văn bản gửi tới Thủ tướng Chính phủ kiến nghị khắc phục những bất cập trong cơ chế đàm phán giá phát điện với EVN theo khung giá của Bộ Công Thương; đồng thời đề xuất có cơ chế huy động tạm thời các dự án. Các doanh nghiệp này cho rằng việc giá mua điện tạm thời thấp, không quá 50% giá trần khung giá mới sẽ khiến doanh nghiệp “chết lâm sàng”.

Theo phân tích của Công ty Chứng khoán ACB (ACBS), khung giá mới cho điện tái tạo chuyển tiếp giảm sâu dẫn đến dòng tiền và lợi nhuận âm, doanh nghiệp không đủ chi trả cho các khoản chi phí hoạt động, nhất là chi phí lãi vay và nợ gốc trong cùng kỳ theo năm tài chính. ACBS ước tính tổng chi phí lãi vay và nợ gốc của 34 dự án chậm tiến độ gần 10.000 tỷ đồng, trong khi đó lãi trước thuế, khấu hao và lãi vay quanh mốc 9.000 tỷ đồng. Điều này đồng nghĩa với các doanh nghiệp sẽ ghi nhận dòng tiền âm trung bình hàng năm khoảng 1.000 tỷ đồng, chưa gồm các chi phí khác như sửa chữa, bảo dưỡng, trượt giá, thuế và lạm phát.

Trước thực trạng trên, các chuyên gia của VNDirect khuyến nghị các doanh nghiệp cần nỗ lực trong việc cắt giảm chi phí hoạt động, chi phí đầu tư và lãi vay để tăng hiệu quả sinh lời cho hoạt động kinh doanh, từng bước vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay.

Bảo Minh