Xúc tiến kế hoạch áp trần dầu Nga, Mỹ đang lo sợ gì?

Cùng với đề xuất áp trần dầu Nga, Mỹ cũng đưa ra ý tưởng cho phép bảo hiểm việc vận chuyển dầu cùng các sản phẩm từ dầu của Nga, nếu giá bán dưới mức trần. Tuy nhiên đề xuất của Washington vấp phải sự ngờ vực của các chuyên gia năng lượng, đặc biệt là các hãng bảo hiểm hàng hải…

Thời gian qua Mỹ liên tục thúc đẩy ý tưởng thiết lập một trần giá đối với dầu Nga và thuyết phục các đồng minh tham gia. Washington lo ngại việc Liên minh châu Âu (EU) ra lệnh cấm cung cấp dịch vụ bảo hiểm với dầu Nga sẽ đẩy giá thành tăng vọt. Đó là lý do Mỹ đưa ra ý tưởng sẽ cho phép bảo hiểm việc vận chuyển dầu cùng các sản phẩm từ dầu của Nga, nếu giá bán dưới mức trần.

Tuy nhiên đề xuất của Washington không được hoan ngênh, thậm chí vấp phải sự ngờ vực của các chuyên gia năng lượng, đặc biệt là các hãng bảo hiểm hàng hải chuyên hỗ trợ hoạt động vận chuyển dầu toàn cầu. Họ lo ngại việc phải xác minh liệu Nga và bên mua dầu có tuân thủ giá trần hay không. Mike Salthouse – một lãnh đạo tại hãng bảo hiểm hàng hải hàng đầu thế giới North of England P&I Association cho biết họ hoàn toàn có thể yêu cầu Nga và bên mua dầu cho xem bằng chứng về mức giá đã trả song rất khó để biến hành động này thành cơ chế bắt buộc. Một khi đã muốn lách luật, Nga và bên mua dầu sẽ tìm được cách đối phó.

Dẫu vậy Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen và các quan chức Mỹ vẫn không từ bỏ ý định. Họ đang ra sức thuyết phục các quốc gia, ngân hàng và cả các hãng bảo hiểm rằng trần giá dầu có thể hạ nhiệt lạm phát và giảm rủi ro suy thoái. Washington hy vọng rằng cách làm này sẽ là “một mũi tên bắn trúng hai đích”, vừa duy trì được nguồn cung dầu toàn cầu, hạ nhiệt lạm phát vừa hạn chế được nguồn thu của Moscow.

Có thể thấy kế hoạch của Mỹ dựa phần lớn vào ngành bảo hiểm hàng hải. Bên cạnh hợp đồng bảo hiểm Bảo vệ và Bồi thường (P&I) để phòng trường hợp bị đòi bồi thường về thương tật hay thiệt hại môi trường, các tàu chở hàng cũng cần hợp đồng về vỏ tàu và máy móc để chi trả các thiệt hại vật lý.

Theo ông Lars Lange – Tổng thư ký Liên đoàn Bảo hiểm hàng hải Quốc tế (IUMI), dù có áp trần giá dầu Nga thì các hãng bảo hiểm hàng hải cũng sẽ lưỡng lự trong việc bảo hiểm dầu Nga vì sợ vi phạm lệnh trừng phạt. “Ý tưởng áp trần giá dầu đẩy chúng tôi đứng trước rất nhiều khó khăn. Chúng tôi sẵn sàng tuân thủ các lệnh trừng phạt nhưng hãy thiết lập các lệnh đó theo cách mà chúng tôi có thể hiểu và tuân thủ. Trần giá sẽ không phát huy hiệu quả nếu chỉ vài quốc gia tuân thủ, do các hãng bảo hiểm từ các nước khác sẽ nhanh chóng lấp chỗ trống” – Lars Lange nhấn mạnh

Trước những băn khoăn, ngờ vực của các hãng bảo hiểm và dịch vụ tài chính, quan chức Bộ Tài chính Mỹ chịu trách nhiệm về kế hoạch áp trần giá dầu đã tổ chức các cuộc họp để xoa dịu lo ngại của họ. “Các hãng bảo hiểm và dịch vụ tài chính không phải gánh trách nhiệm nếu bên mua và bên bán lách lệnh trừng phạt. Nga và khách hàng của họ sẽ phải chứng thực về giá mua. Việc áp trần giá dầu Nga cũng tương tự các lệnh trừng phạt nhắm vào dầu xuất khẩu của Iran hay Venezuela. Cơ chế này cũng không cần các nước trên toàn cầu phải tham gia vì các quốc gia hiện mua nhiều dầu Nga giá rẻ (Ấn Độ, Trung Quốc…), sẽ hưởng lợi từ trần giá mà không cần ký thỏa thuận” – quan chức Bộ Tài chính Mỹ cho hay.

Vấn đề áp trần giá lên dầu Nga được Mỹ và các đối tác trong G7 cân nhắc trong bối cảnh Nga tiếp tục “kiếm bộn” từ việc xuất khẩu dầu thô và khí đốt, bất chấp các biện pháp trừng phạt cứng rắn của phương Tây. Trong khi đó lạm phát đang leo thang trên toàn cầu, gia tăng sức ép đối với các nhà lãnh đạo như Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Anh Boris Johnson hay Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Trong cuộc họp ở Indonesia hồi tháng 7, đề xuất áp trần giá lên dầu Nga nhận được đánh giá trái chiều từ các bộ trưởng tài chính nhóm G20. Trong khi Hàn Quốc sẵn sàng tham gia thì Indonesia lại lên tiếng cảnh báo việc này khó giải quyết vấn đề cung dầu toàn cầu. Giới chức châu Âu cũng tỏ ra ngờ vực và nhắc lại rằng họ đang phân tích tính khả thi.

Wally Adeyemo – trợ lý của bà Yellen cho biết các bộ trưởng tài chính và năng lượng của G7 đã đạt được sự đồng thuận về việc sẽ thiết kế ý tưởng này thế nào theo góc độ kỹ thuật. Theo đó các quan chức đang tập trung nghiên cứu giá trần để các hãng bảo hiểm không phải xem xét từng giao dịch. “Chúng tôi đã có các cuộc thảo luận mang tính xây dựng với các thành viên trong ngành. Việc này giúp chúng tôi hiểu được dầu được bán như thế nào và ai nắm thông tin về giá. Chúng tôi sẽ cố gắng đưa ra phương pháp khả thi nhất để việc đánh giá trở nên đơn giản nhưng lại đạt hiệu quả nhất” – ông Wally Adeyemo khẳng định.

Không chỉ các chuyên gia năng lượng, các hãng bảo hiểm hàng hải mà một số cựu quan chức Tài chính Mỹ cũng tỏ ra ngờ vực về hiệu quả của kế hoạch này. “Tôi nghĩ rằng đây là ý tưởng thông minh nhưng lại không khả thi bởi trên thế giới không có nhiều trường hợp thành công khi mua theo nhóm. Chưa kể các giao dịch dầu có thể bị che giấu “, Lawrence H. Summers – Bộ trưởng Tài chính Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama cho biết.

Mỹ hy vọng đạt thỏa thuận muộn nhất là vào ngày 5/12 – thời điểm lệnh cấm vận của EU chính thức có hiệu lực. Tuy nhiên ở thời điểm hiện tại vẫn còn rất nhiều vấn đề chưa được giải quyết, trong đó có việc trần giá sẽ áp ở mức nào. Quan chức Tài chính Mỹ muốn giá đủ cao để Nga vẫn có động lực xuất khẩu. Trong khi đó một số chuyên gia hàng hóa cho rằng con số này nên nằm trong khoảng 50-60 USD/thùng – thấp hơn khá nhiều mức giá quanh 100 USD hiện tại.

Tuy nhiên điều mọi người quan tâm nhất lúc này là Nga sẽ phản ứng như thế nào. Tháng trước Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga Elvira Nabiullina cho biết nước này sẽ không bán dầu cho các quốc gia áp giá trần, đồng thời khẳng định việc áp trần giá dầu Nga sẽ phản tác dụng và đẩy giá dầu trên thế giới tăng cao.

Trong một báo cáo tháng trước, JPMorgan đưa ra dự báo trong trường hợp Nga không hợp tác về giá trần, mỗi ngày sẽ có khoảng 3 triệu thùng dầu Nga bị rút khỏi thị trường toàn cầu, đẩy giá dầu tăng lên 190 USD/thùng. Nga cũng có thể chống chịu việc ngừng sản xuất tạm thời mà vẫn bảo vệ được nền tài chính.

Đồng quan điểm, ông Brian O’ Toole – cựu cố vấn tại Bộ Tài chính Mỹ khẳng định việc Nga ngừng xuất khẩu trong thời gian ngắn sẽ gây bất ổn cho thị trường toàn cầu. Còn ông Paul Sheldon – cố vấn địa chính trị tại S&P Global Commodity Insights thì cho rằng Nga không thể hạn chế xuất khẩu dầu vì tầm quan trọng của dầu với nền kinh tế này.

Dù vậy những người ủng hộ kế hoạch của Mỹ vẫn bày tỏ sự tin tưởng nếu EU cấm bảo hiểm dầu Nga, việc áp giá trần có thể là cơ hội tốt nhất để xoa dịu hậu quả kinh tế. “Chìa khóa thành công cho việc áp trần giá dầu là đảm bảo các công ty dịch vụ tài chính và bảo hiểm hàng hải không phải chịu trách nhiệm xem giá mỗi giao dịch bán dầu cũng như cung cấp chi tiết hướng dẫn thực hiện. Tuy nhiên câu hỏi đặt ra ở đây là liệu có đủ số quốc gia đồng ý với kế hoạch này hay không. Nếu có thì đây sẽ là chiến thắng của tất cả, trừ Nga”, John E. Smith – một lãnh đạo tại hãng luật Morrison & Foerster nhận định.

Hoàng Anh