Iran lên kế hoạch làm giàu 20% urani ‘càng sớm càng tốt’
Hôm thứ Bảy, Iran cho biết họ có kế hoạch làm giàu urani lên tới 20% tại cơ sở hạt nhân Fordo dưới lòng đất của mình “càng sớm càng tốt”, đẩy chương trình của họ thêm một bước trong bối cảnh nước này gia tăng áp lực lên phương Tây về thỏa thuận hạt nhân.
Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Iran và Mỹ trong những ngày suy yếu của chính quyền Tổng thống Donald Trump, người đã đơn phương đưa Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân hạt nhân Iran vào năm 2018.
Động thái đó dẫn đến một loạt các sự kiện leo thang được với đỉnh điểm là cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ giết chết tướng hàng đầu của Iran ở Baghdad một năm trước.
Quyết định của Iran bắt đầu làm giàu urani lên 20% một thập kỷ trước gần như đã khiến Israel tấn công nhằm vào các cơ sở hạt nhân của nước này, căng thẳng chỉ dịu đi với thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015. Việc tiếp tục làm giàu 20% có thể đẩy hai bên vào tình thế bên bờ vực chiến tranh.
Quyết định của Iran được đưa ra sau khi quốc hội nước này thông qua dự luật, sau đó được cơ quan giám sát hiến pháp phê duyệt, nhằm mục đích tăng cường làm giàu để gây áp lực buộc châu Âu cung cấp các biện pháp giảm nhẹ trừng phạt. Đây cũng là áp lực trước lễ nhậm chức của Tổng thống đắc cử Mỹ Joe Biden, người đã nói rằng ông sẵn sàng tái ký thỏa thuận hạt nhân.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế thừa nhận Iran đã thông báo cho các thanh sát viên về quyết định này bằng một lá thư sau khi tin tức bị rò rỉ vào đêm thứ Sáu.
IAEA nói: “Iran đã thông báo với cơ quan này rằng để tuân thủ đạo luật vừa được quốc hội nước này thông qua, Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran dự định sản xuất urani làm giàu thấp … lên đến 20% tại Nhà máy Làm giàu Nhiên liệu Fordo”.
IAEA cho biết thêm Iran không cho biết khi nào họ có kế hoạch thúc đẩy làm giàu, mặc dù cơ quan này “có các thanh sát viên có mặt tại Iran 24/7 và họ có quyền tiếp cận thường xuyên vào Fordo”. Dự luật của quốc hội cũng kêu gọi Iran trục xuất các thanh tra đó, mặc dù có vẻ như Tehran vẫn chưa quyết định thực hiện bước đi đó.
Kể từ khi thỏa thuận hạt nhân Iran sụp đổ, Iran đã tiếp tục làm giàu tại Fordo, gần thành phố linh thiêng của người Shiite ở Qom, khoảng 90 km (55 dặm) về phía tây nam của Tehran.
Hiện tại, Iran đang làm giàu urani lên tới 4,5%, vi phạm giới hạn 3,67% của hiệp định. Các chuyên gia cho biết Iran hiện có đủ urani làm giàu thấp được dự trữ cho ít nhất hai vũ khí hạt nhân, nếu họ quyết định theo đuổi chúng. Iran từ lâu vẫn khẳng định chương trình hạt nhân của mình là hòa bình.
Iran đã bắt đầu xây dựng một địa điểm mới tại Fordo, theo các bức ảnh vệ tinh do Associated Press thu được vào tháng 12.
Tuyên bố của Iran trùng với ngày kỷ niệm máy bay không người lái của Mỹ tấn công Tướng Vệ binh Cách mạng Qassem Soleimani ở Baghdad vào năm ngoái. Cuộc tấn công đó sau đó đã chứng kiến Iran trả đũa bằng cách thực hiện một cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo khiến hàng chục lính Mỹ ở Iraq bị thương. Tehran cũng vô tình bắn rơi một máy bay phản lực chở khách của Ukraine vào đêm đó, khiến toàn bộ 176 người trên khoang thiệt mạng.
Bảo Anh
