Tăng tỷ lệ nội địa hóa, tiến tới nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp ô tô

Bên cạnh những thành tựu đạt được, phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập (giá bán xe vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực, tỷ lệ nội địa hóa còn thấp…) đòi hỏi Chính phủ phải sớm có chính sách, giải pháp quyết liệt và nhất quán, tập trung hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm cho các doanh nghiệp trong ngành.

Tín hiệu vui

Thực tế ngành ô tô đã được xây dựng quy hoạch cũng như chiến lược phát triển từ rất sớm và được triển khai cùng khung khổ trong tiến trình hội nhập, mở cửa của đất nước. Để thực hiện các chỉ đạo về phát triển ngành ô tô Việt Nam, Bộ Công Thương đã tích cực, chủ động tham mưu Chính phủ ban hành các chính sách quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp ô tô, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa của ô tô sản xuất trong nước. Mới đây nhất, Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 và Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030; qua đó một lần nữa tái khẳng định quan điểm của Chính phủ về vị trí, vai trò của ngành công nghiệp ô tô trong chiến lược phát triển công nghiệp của quốc gia, tạo động lực thúc đẩy sự nghiệp CNH – HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.

Dưới sự ủng hộ và trợ lực của Chính phủ, các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước đã từng bước khẳng định được vị thế trên thị trường ô tô nội địa và có bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng lẫn chất. Nhiều dự án sản xuất, lắp ráp ô tô quy mô lớn đã ra đời, không chỉ đáp ứng hiệu quả nhu cầu ô tô trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu sang các quốc gia trong khu vực. Điển hình như: Tổ hợp sản xuất ô tô Vinfast tại Hải Phòng; các nhà máy sản xuất, lắp ráp ô tô du lịch thương hiệu Mazda; ô tô tải, ô tô bus của Công ty CP Ôtô Trường Hải (Thaco); các dự án mở rộng sản xuất ô tô du lịch và ô tô thương mại thương hiệu Hyundai của Công ty CP Tập đoàn Thành Công… Gần đây nhất, Thaco đã xuất khẩu lô xe đầu tiên bao gồm xe bus mang thương hiệu riêng của Thaco và xe du lịch thương hiệu Kia Motors sang các quốc gia Đông Nam Á (Philippines, Thái Lan). Một bước tiến quan trọng là các chủng loại xe tải nhẹ dưới 7 tấn, xe khách từ 25 chỗ ngồi trở lên, xe chuyên dụng sản xuất trong nước đã đạt tỷ lệ nội địa hóa cao, đạt mục tiêu đề ra tại Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, đáp ứng cơ bản nhu cầu thị trường nội địa (xe tải đến 7 tấn đáp ứng khoảng 70% nhu cầu).

Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả ban đầu đạt được, Bộ Công Thương cũng thừa nhận  công cuộc phát triển ngành ô tô nội địa vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập khi mới chỉ tham gia vào phân khúc thấp của chuỗi giá trị ngành ô tô; hơn nữa còn phụ thuộc lớn vào sự phân công sản xuất của các tập đoàn ô tô toàn cầu, chưa làm chủ được các công nghệ cốt lõi như động cơ, hệ thống điều khiển, hệ thống truyền động. Ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước cũng chưa xây dựng được mối liên kết, hợp tác và chuyên môn hoá giữa các doanh nghiệp trong sản xuất – lắp ráp ô tô và các doanh nghiệp sản xuất phụ tùng linh kiện; chưa hình thành được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn.

Thêm một yếu tố kìm hãm năng lực cạnh tranh của ngành ô tô là giá bán xe ô tô trong nước vẫn cao so với các quốc gia khác trong khu vực. Tỷ lệ nội địa hoá đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi còn thấp hơn mục tiêu đề ra và thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực. Đối với các sản phẩm đã được nội địa hóa còn mang hàm lượng công nghệ thấp như: săm, lốp ô tô, ghế ngồi, gương, kính, bộ dây điện, ắc quy, sản phẩm nhựa…Thêm vào đó, chính sách thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp ô tô, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa của ô tô sản xuất trong nước dù đã phát huy hiệu quả thiết thực đối với hoạt động sản xuất, lắp ráp trong nước thời gian qua song đến thời điểm  hiện tại đã không còn duy trì được lợi thế do lượng ô tô nhập khẩu nguyên chiếc vẫn đang có chiều hướng tăng mạnh.

Cần các chính sách mạnh mẽ, các giải pháp quyết liệt và nhất quán

Theo khuyến nghị của Bộ Công Thương, để tăng tỷ lệ nội địa hóa, hạ giá thành sản phẩm, tiến tới nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành ô tô, Chính phủ cần có chính sách, giải pháp quyết liệt và nhất quán, tập trung hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm một số doanh nghiệp ô tô trong nước; cần tận dụng cơ hội thị trường do các chính sách vừa ban hành, tập trung hỗ trợ để thúc đẩy nhanh các dự án lớn về sản xuất, lắp ráp ô tô của các doanh nghiệp lớn trong thời gian gần đây và tương lai. Đồng thời nghiên cứu sửa đổi áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng ô tô từ 9 chỗ ngồi trở xuống theo hướng không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với phần giá trị tạo ra trong nước nhằm giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành, nâng cao năng lực cạnh tranh của ô tô trong nước so với ô tô nhập khẩu.

Trên cơ sở xác định mục tiêu gia tăng tỷ lệ nội địa hóa và khơi thông nguồn linh kiện, thời gian tới Bộ Công Thương cũng sẽ phối hợp chặt chẽ với một số doanh nghiệp nước ngoài trong ngành ô tô như Toyota, Honda… tăng cường tìm kiếm các doanh nghiệp sản xuất nguyên vật liệu, linh, phụ kiện trong nước đủ khả năng để thay thế nguồn nhập khẩu trong ngắn và dài hạn. Về dài hạn, Chính phủ cần có cơ chế, chính sách thu hút vốn từ các tập đoàn đa quốc gia đầu tư các dự án có quy mô lớn tại Việt Nam, đặc biệt tập trung vào các thương hiệu và dòng xe chưa có tại khu vực ASEAN. Động thái này nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước tham gia sâu nhất vào chuỗi sản xuất ô tô đa quốc gia và hướng tới thị trường xuất khẩu trong khu vực…

Đứng ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Ngọc Đức – Tổng Giám đốc Hyundai Thành Công cho rằng để tăng tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô, giảm giá thành sản phẩm, Chính phủ cần có những chính sách thật mạnh mẽ, đơn cử như chính sách giảm hoặc miễn thuế nhập khẩu nguyên liệu, vật tư và linh kiện nội địa hóa trong nước. Đồng thời, áp dụng các gói tín dụng dành cho phát triển công nghiệp hỗ trợ, đưa sản xuất sản phẩm ô tô vào danh mục sản phẩm công nghệ cao để khuyến khích doanh nghiệp phát triển.

Minh Anh