Xuất khẩu sang Canada – Đồng hành hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó hiệu quả với phòng vệ thương mại

Trong số các quốc gia điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại (PVTM) nhiều nhất đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam, Canada đứng ở vị trí thứ 4. Việc bị các thị trường xuất khẩu, trong đó có Canada điều tra áp dụng biện pháp PVTM khiến cho hàng xuất khẩu của Việt Nam gặp rất nhiều bất lợi…

Hệ lụy khôn lường

Theo thống kê của Cục PVTM – Bộ Công Thương, tính đến năm 2020 Canada đã điều tra 18 vụ việc PVTM đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam (chủ yếu là thép), trong đó có 11 vụ điều tra chống bán phá giá, 5 vụ điều tra chống trợ cấp và 2 vụ điều tra tự vệ. Trong năm qua tổng kim ngạch xuất khẩu hàng Việt Nam sang thị trường Canada đạt hơn 4,3 tỷ USD, chiếm 1,54% tổng kim ngạch xuất khẩu của nước ta, trong đó kim ngạch bị ảnh hưởng bởi các vụ kiện PVTM khởi xướng mới hoặc rà soát năm 2020 khoảng 66,2 triệu USD.

Việc bị các thị trường xuất khẩu, trong đó có Canada siết chặt PVTM tạo ra những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo Cục PVTM, trường hợp bị áp thuế sẽ đẩy giá xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam tăng lên đáng kể, kìm hãm gia tăng kim ngạch xuất khẩu cũng như làm giảm sức cạnh tranh của hàng nhập khẩu từ Việt Nam so với hàng hóa từ các nước không bị áp thuế. Về lâu dài, các nhà nhập khẩu ở nước áp thuế có thể sẽ chuyển hướng nhập khẩu từ các nước không bị áp thuế khác, dẫn tới kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam bị giảm sút, thị phần bị thu hẹp và doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đối mặt với rủi ro có thể mất thị trường xuất khẩu.

Mặt khác việc theo đuổi các vụ kiện thương mại trong thời gian dài làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định trong sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam; đặc biệt là làm ảnh hưởng đến nguồn lực của doanh nghiệp, gia tăng chi phí, dẫn đến tăng giá thành sản phẩm. Về lâu dài, doanh nghiệp khó có thể đưa ra một chiến lược xuất khẩu dài hạn. Ngay khi vụ việc PVTM được khởi xướng, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đã phải đối mặt với việc đảo lộn và thay đổi kế hoạch kinh doanh, đầu tư sản xuất, chiến lược mặt hàng để đáp ứng những thay đổi mới của thị trường xuất khẩu.

Hiệu quả bước đầu

Theo Cục PVTM, những năm gần đây số lượng các vụ việc PVTM của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có sự gia tăng nhanh chóng; nhất là các vụ việc chống lẩn tránh nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam do một vài nước cho rằng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị họ áp dụng biện pháp PVTM

Trước tình hình trên, Bộ Công Thương đã chủ động nghiên cứu, tham mưu với Chính phủ nhằm thể chế hóa công tác hỗ trợ doanh nghiệp xử lý các vụ việc điều tra PVTM của nước ngoài trong Luật Quản lý ngoại thương; đồng thời cụ thể hóa trong một số đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt như Đề án tái cơ cấu ngành Công Thương, Đề án tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp PVTM và gian lận xuất xứ, Đề án xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về PVTM…Song song đó Bộ cũng chủ động tiếp cận sớm với các doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực dễ bị điều tra, áp dụng biện pháp PVTM; qua đó cung cấp cho doanh nghiệp các thông tin cần thiết về quy trình điều tra; các phần việc doanh nghiệp cần thực hiện cũng như các kịch bản có thể xảy ra, giúp doanh nghiệp chuẩn bị tốt các nguồn lực để đối phó với các nguy cơ bị kiện PVTM.

Đến nay những nỗ lực của Bộ Công Thương đã phát huy hiệu quả thiết thực. Trong nhiều vụ việc có tính chất phức tạp, chúng ta vẫn giành được lợi thế, qua đó giúp các doanh nghiệp xuất khẩu không bị áp thuế PVTM hoặc bị áp thuế ở mức thấp, góp phần giữ vững và mở rộng thị trường xuất khẩu.

 Đơn cử đối với thị trường Canada, năm 2019 Cơ quan dịch vụ biên giới Canada (CBSA) đã khởi xướng điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với sản phẩm thép chống ăn mòn nhập khẩu từ Việt Nam và đến tháng 10/2020, cơ quan này đã công bố kết luận cuối cùng vụ việc. Theo đó, đối với điều tra chống trợ cấp, CBSA kết luận Chính phủ Việt Nam không trợ cấp cho các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu thép chống ăn mòn, do đó không áp thuế chống trợ cấp với mặt hàng thép này nhập khẩu từ Việt Nam. Đối với điều tra chống bán phá giá, CBSA điều chỉnh giảm thuế chống bán phá giá đáng kể so với kết luận sơ bộ. Cụ thể, các doanh nghiệp xuất khẩu cung cấp đầy đủ thông tin cho CBSA trong vụ việc (chiếm 97% tổng kim ngạch xuất khẩu từ Việt Nam sang Canada) có mức thuế chống bán phá giá giảm từ 36,3%-91,8 trong kết luận sơ bợ xuống còn 2,3%-16,2% kết luận cuối cùng.

Gần đây nhất hồi tháng 8/2021, CBSA cũng đã ban hành kết luận cuối cùng trong vụ việc Canađa điều tra chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với ghế bọc đệm có xuất xứ từ Trung Quốc và Việt Nam. Theo đó, đối với Việt Nam, trong số 8 doanh nghiệp tham gia hợp tác điều tra, chỉ một doanh nghiệp bị áp thuế chống trợ cấp 3,7%, các doanh nghiệp còn lại không bị áp loại thuế này. Mức thuế chống trợ cấp dành cho các doanh nghiệp không hợp tác là 5,5%.

Để đạt được kết quả tích cực này, trong thời gian qua Bộ Công Thương đã phối hợp với các Bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố liên quan thu thập thông tin và trả lời các câu hỏi của phía Canađa dành cho Chính phủ Việt Nam. Việc Canađa cho rằng đa số doanh nghiệp hợp tác của Việt Nam không nhận trợ cấp từ Chính phủ cho thấy sự minh bạch trong chính sách và thực thi pháp luật của Việt Nam. Đây cũng là cơ sở cho thấy các ngành kinh tế của Việt Nam đang vận hành trong thị trường cạnh tranh bình đẳng.

Còn theo ghi nhận của Cục PVTM, thành công của 2 vụ việc trên là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ Việt Nam và các cơ quan đại diện Bộ, ngành, thương vụ Việt Nam tại Canada, các địa phương, Hiệp hội và các doanh nghiệp liên quan trong công tác xử lý vụ việc. Nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp ứng phó với các vụ kiện tương tự trong bối cảnh nước ta ngày càng tham gia nhiều Hiệp định Thương mại tự do, trong thời gian tới Cục PVTM sẽ tiếp tục phối hợp với các hiệp hội đẩy mạnh tổ chức các hoạt động tập huấn cho doanh nghiệp về việc tham gia trả lời câu hỏi và xử lý các vụ kiện PVTM của nước ngoài.

Nguyệt Anh