Vượt khó khăn, tận dụng tốt cơ hội thị trường để đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản sang EU

EU là 1 trong 5 thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Từ sau khi Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) chính thức có hiệu lực (ngày 1/8/2020), kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang EU đã có sự tăng trưởng ấn tượng phần nào cho thấy các doanh nghiệp thủy sản trong nước đã tận dụng hiệu quả các ưu đãi về thuế quan đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường tiềm năng này.

Pha “bẻ lái” từ EVFTA

Trong số các quốc gia EU, Hà Lan là thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam. Giai đoạn trước khi EVFTA có hiệu lực, đặc biệt là trong 2 năm 2018 – 2019 do chịu ảnh hưởng bởi “thẻ vàng” IUU nên kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Hà Lan liên tục giảm. Tuy nhiên từ sau khi Hiệp định có hiệu lực, “gió đã đổi chiều” khi trong năm 2020, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Hà Lan tăng nhẹ so với năm 2019, bất chấp tác động của dịch bệnh Covid-19 lên nhu cầu nhập khẩu thủy sản của quốc gia này. Riêng trong 6 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Hà Lan tăng 7,4% về lượng (đạt 19.900 tấn) và tăng 4,8% về trị giá (đạt 99,2 triệu USD) so với cùng kỳ năm ngoái, chiếm 19,09% về lượng và chiếm 20,45% về trị giá xuất khẩu thủy sản sang EU, đưa quốc gia này trở thành thị trường tiêu thụ thủy sản lớn nhất của Việt Nam tại EU.

Tương tự tại Đức, trong 6 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường này tăng 15,7% về lượng (đạt 14.600 tấn) và tăng 18,9% về trị giá (91,9 triệu USD) so với cùng kỳ năm ngoái. Trước đó xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Đức tăng trong 2 năm 2017 – 2018 nhưng giảm trong 2 năm tiếp theo 2019 – 2020 do ảnh hưởng của “thẻ vàng” IUU. Đến nay nhờ EVFTA đi vào thực thi, nhiều mặt hàng thế mạnh của Việt Nam đã tận dụng tốt cơ hội có được để tăng trưởng xuất khẩu sang Đức như: tôm đông lạnh thuộc giống “Penaeus”, hun khói, còn nguyên vỏ hay không, bao gồm cả tôm còn vỏ, nấu chín bằng cách hấp hoặc đun sôi trong nước…

Năm 2020, lượng tiêu thụ thuỷ sản bình quân đầu người của Đức khoảng gần 14kg/người. Có thể thấy so với bình quân tiêu thụ thuỷ sản của thế giới thì mức tiêu thụ thuỷ sản bình quân đầu người của Đức không cao song điều quan trọng là ngày càng có nhiều người dân Đức nhận thức được vai trò, tầm quan trọng của thuỷ sản đối với sức khoẻ và lựa chọn tiêu dùng thuỷ sản cũng tiện dụng như các sản phẩm thịt khác.

 Với dân số 83,8 triệu người, Đức cũng là quốc gia phát triển nhất trong EU nên dự báo nhu cầu nhập khẩu thủy sản trong thời gian tới sẽ tăng mạnh. Đây thực sự là cơ hội vàng để các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu sang Đức và sẽ tận dụng tốt Hiệp định EVFTA với những sản phẩm xuất khẩu thủy sản chủ lực mà nước ta có lợi thế như tôm, cá ngừ…

Cơ hội cho mặt hàng thủy sản chủ lực

Với những cam kết cắt giảm thuế quan ngay sau khi EVFTA chính thức có hiệu lực thì mặt hàng thủy sản có lợi thế lớn nhất chính là nhóm sản phẩm cá ngừ của Việt Nam xuất khẩu sang EU; tuy nhiên yêu cầu đặt ra là nhóm sản phẩm này phải đáp ứng được các yêu cầu về khai thác IUU của phía thị trường EU.

Với sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan, ban ngành, doanh nghiệp và ngư dân, trong nửa đầu năm 2021 các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam đã cơ bản đáp ứng được các yêu cầu về IUU, mở ra cánh cửa lớn để các doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ Việt Nam thâm nhập sâu hơn và chinh phục thành công thị trường EU. Thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam cho thấy trong 6 tháng đầu năm 2021, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam tới thị trường EU đạt 15.870 tấn với trị giá 73,33 triệu USD, tăng 39,3% về lượng và tăng 31,6% về trị giá so với cùng kỳ năm ngoái; chiếm 15,2% về lượng và 15,1% tổng trị giá xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU.

Thực thi các cam kết của EVFTA, EU đã xóa bỏ thuế quan đối với các sản phẩm cá ngừ tươi sống và đông lạnh (trừ thăn/philê cá ngừ đông lạnh mã HS0304) ngay khi Hiệp định có hiệu lực. Đối với các sản phẩm thăn/philê cá ngừ đông lạnh mã HS030487, EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho Việt Nam theo lộ trình 3 năm, từ mức thuế cơ bản 18%. Với các sản phẩm thăn/philê cá ngừ hấp (nguyên liệu để sản xuất cá ngừ đóng hộp), EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho Việt Nam theo lộ trình 7 năm, từ mức thuế cơ bản 24%. Riêng đối với các sản phẩm cá ngừ chế biến đóng hộp (cá ngừ ngâm dầu đóng hộp, đóng túi, các sản phẩm cá thuộc họ cá ngừ đóng hộp…), EU sẽ miễn thuế cho Việt Nam trong mức hạn ngạch 11.500 tấn/năm.

Theo Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương, đặt trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng và nhập khẩu cá ngừ của EU hồi phục trong khi nguồn cung cá ngừ của thế giới còn hạn chế, dự báo trong 6 tháng cuối năm 2021 mặt bằng giá cá ngừ thế giới nói chung và tại EU nói riêng sẽ tiếp tục duy trì xu hướng tăng.  Khó khăn chỉ đến từ áp lực cạnh tranh cũng như những quy định, hàng rào kỹ thuật khắt khe trong khối. Các đối thủ cạnh tranh quốc tế nói chung và ngay cả một số thị trường sở tại châu Âu nói riêng cũng đang có xu hướng đưa ra quy định, tiêu chí khắt khe hơn đối với cá ngừ nhập khẩu vào thị trường châu Âu – thị trường lớn thứ 2 về nhập khẩu cá ngừ Việt Nam.

Thêm vào đó các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam dù được hưởng các ưu đãi thuế suất từ EVFTA nhưng mức giá vẫn cao hơn so với các nhà cung ứng khác. Chưa kể các nhà nhập khẩu cá ngừ EU luôn ưu tiên nhập khẩu những sản phẩm cá ngừ trong nội khối EU cho dù có mức giá cao hơn. Đây được xem là những rào cản không nhỏ đối các doanh nghiệp Việt Nam muốn gia tăng thị phần cá ngừ tại thị trường khổng lồ này.

Dự báo những tháng cuối năm 2021, nhu cầu tiêu thụ tại EU sẽ có xu hướng hồi phục trở lại. Thuận lợi này cộng hưởng với những ưu đãi đặc biệt về thuế quan từ EVFTA kỳ vọng sẽ tạo cơ hội để các sản phẩm thủy sản của Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh tại thị trường EU. Tuy nhiên bất cập hiện nay là dịch bệnh Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp tại thị trường trong và ngoài nước; ảnh hưởng của thẻ vàng IUU; hoạt động sản xuất, nuôi trồng, chế biến thủy sản đang gặp rất nhiều khó khăn…Trong bối cảnh đó, yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải triển khai ngay các biện pháp hỗ trợ cần thiết nhằm phục hồi và duy trì ổn định sản xuất, xuất khẩu, hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn và tận dụng tốt cơ hội thị trường trong thời gian tới.

Ngọc Anh