Vì sao EU khó lòng mạnh tay với các đòn trừng phạt Nga?

Gói trừng phạt thứ 7 đối với Nga nhiều khả năng sẽ được nước thành viên EU thông qua vào giữa tuần tới. Điều bất ngờ là trong gói trừng phạt mới của EU có lệnh cấm nhập khẩu vàng Nga nhưng lại không cấm nhập khẩu khí đốt và cũng không có các biện pháp trừng phạt bổ sung với dầu Nga.

Theo hai nhà phân tích của Washington Post Emily Rauhala và Quentin Aries, gói trừng phạt này chắc chắn sẽ gây ra một số tác động đối với nền kinh tế Nga song phạm vi hạn hẹp của nó cũng phần nào cho thấy EU ngày càng e dè hơn trong các biện pháp đối phó với Nga nhằm đảm bảo không gây ảnh hưởng đến nền kinh tế của khối.

Có thể thấy trong gần 5 tháng qua, dù phương Tây liên tiếp giáng “cơn mưa” trừng phạt song Nga vẫn liên tiếp thu về hàng tỷ USD từ xuất khẩu năng lượng, trong khi chiến dịch quân sự ở miền đông Ukraine vẫn chưa có hồi kết. Cuộc chiến đã phủ bóng đen lên các nền kinh tế EU, khiến lạm phát tăng kỷ lục, đồng euro lần đầu ngang giá với USD sau hai thập kỷ.

Dù giới chức EU nhấn mạnh vẫn giữ vững lập trường cứng rắn đối với vấn đề Ukraine song lãnh đạo các nước thành viên trong khối ngày càng lơ là trong hành động tập thể và có xu hướng tập trung vào các vấn đề trong nước nhiều hơn. Điều này phần nào cho thấy quyết tâm hỗ trợ Ukraine của châu Âu đang dần bị lung lay

Sau khi Ủy ban châu Âu đề xuất gói hỗ trợ tài chính 9 tỷ USD cho Kiev, 2 tháng sau mới có khoảng 1 tỷ USD được giải ngân. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định các biện pháp trừng phạt mới nhất sẽ khiến Nga phải hối hận vì đã khơi mào chiến dịch quân sự ở Ukraine. Tuy nhiên các nhà phân tích lưu ý rằng ít nhất đến nay Nga vẫn đủ sức chịu đựng những đòn trừng phạt này. Thậm chí Phó Chủ tịch Viện Tài chính Quốc tế Clay Lowery nhận định tác động của các biện pháp trừng phạt không quá nghiêm trọng như dự tính ban đầu bởi Nga có cứu cánh hoàn hảo là xuất khẩu năng lượng.

Ngay sau khi Nga mở chiến dịch Ukraine, EU đã triển khai 6 đòn trừng phạt sâu rộng nhắm vào kho tiền của Moskva bao gồm: đóng băng tài sản và cấm thị thực với một số nhà tài phiệt cùng quan chức Nga; kiểm soát xuất khẩu; đóng băng tài sản ngân hàng trung ương; loại Nga khỏi hệ thống giao dịch SWIFT; cấm nhập khẩu dầu và than của Nga.

Điều ngoài dự tính là châu Âu đã không thể theo kịp Mỹ trong nỗ lực cắt giảm phụ thuộc vào nguồn cung năng lượng từ Nga; thậm chí Moskva còn đe dọa cắt hoàn toàn dòng khí đốt sang châu Âu khiến các nước trong khối phải chạy đua tìm nguồn cung thay thế cũng như chuẩn bị tâm thế đối mặt với một mùa đông lạnh giá.

Trong khi đó dòng tiền vẫn chảy đều đặn vào nước Nga nhờ giá năng lượng tăng vọt. Theo ước tính của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch ở Helsinki, chỉ trong 100 ngày đầu diễn ra xung đột, Moskva đã kiếm được khoảng 100 tỷ USD từ xuất khẩu năng lượng và 60% trong số này đến từ EU.

Để hạn chế doanh thu năng lượng của Nga, Mỹ ra sức kêu gọi áp trần giá dầu Nga trên toàn cầu song phía châu Âu dường như chưa tính đến phương án này. Hiện tại EU vẫn đang dồn sức cho việc thực thi và củng cố các biện pháp trừng phạt năng lượng đã áp với Nga, chú trọng làm rõ một số điều khoản thay vì xem xét đề xuất mới nhằm siết trừng phạt Moskva.

Trở lại với gói trừng phạt thứ 7 sắp được EU tung ra, ngoài lệnh cấm nhập khẩu vàng từ Nga, gói trừng phạt mới sẽ thêm một số người vào danh sách trừng phạt, củng cố hạn chế xuất khẩu công nghệ tiên tiến sang Nga, đồng thời kết nối các biện pháp trừng phạt của EU với gói trừng phạt của các đối tác khác. Và để bác bỏ tuyên bố của Moskva rằng lệnh trừng phạt của EU khiến giá lương thực toàn cầu tăng vọt, gói trừng phạt thứ 7 cũng tái khẳng định EU không nhắm vào các hoạt động giao dịch nông sản giữa các nước thứ ba và Nga. “Các biện pháp trừng phạt của EU đã phát huy tác dụng khi làm suy yếu nền kinh tế Nga trong ngắn hạn và các điều chỉnh mới sẽ tiếp thêm sức mạnh cho các lệnh trừng phạt đã có của khối, đặc biệt là trong trung và dài hạn. Tôi hy vọng EU sẽ giữ vững lập trường khi thực hiện các biện pháp trừng phạt với Moskva” – một quan chức EU cho hay

Tuy nhiên giới quan sát cho rằng những nỗ lực củng cố lệnh trừng phạt của EU là chưa đủ do chưa đánh thẳng vào lĩnh vực năng lượng – nguồn thu chính của Nga. Lý giải cho điều này, Balazs Orban – trợ lý cấp cao của Thủ tướng Hungary Viktor Orban chia sẻ: “Chúng tôi đã đạt tới giới hạn rõ ràng rằng các biện pháp trừng phạt có thể gây tổn hại cho nền kinh tế châu Âu nhiều hơn của Nga. Khi nhận ra điều đó, chúng tôi phải suy nghĩ lại chiến lược của mình”.

Diệu Anh