Về các cuộc biểu tình chống chính sách “Không COVID” ở Trung Quốc
Khi Ivan tham gia một buổi cầu nguyện ở Thượng Hải vào ngày 27 tháng 11 để tưởng niệm 10 nạn nhân của vụ cháy khu chung cư ở thành phố Urumqi, Tây Tạng, anh không biết điều gì sẽ xảy ra.
Cuộc tụ tập – được tổ chức trên một con phố thương mại sầm uất được đặt tên theo thủ phủ Tân Cương – là cuộc biểu tình “thực sự” đầu tiên của các thanh niên trẻ.
Khởi đầu là một cuộc tụ họp nhỏ để tưởng nhớ những người đã khuất nhanh chóng trở thành một đám đông, khi hàng trăm người phản đối việc phong tỏa vì COVID-19 trong bối cảnh có những tuyên bố rằng những hạn chế về đại dịch đã cản trở nỗ lực giải cứu các nạn nhân.
Khi đám đông ngày càng đông, một số người biểu tình kêu gọi cải cách chính trị và thậm chí yêu cầu Chủ tịch Tập Cận Bình từ chức – một hành động thách thức gần như chưa từng có kể từ cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989.
Ivan, một chuyên gia CNTT ở độ tuổi 30, nói với Al Jazeera: “Cảm xúc nhanh chóng dâng trào khi mọi người cùng nhau tụng kinh. Tôi đã rất ngạc nhiên, vui mừng và một chút sợ hãi. Đó là một cảm giác phức tạp và lẫn lộn. Mắt tôi nhòe đi một lúc và tôi nói với bạn bè rằng đã 33 năm kể từ cuộc biểu tình cuối cùng không chỉ vì lợi ích cá nhân của những người biểu tình”.
Kể từ đó, Trung Quốc đã bắt đầu dỡ bỏ chính sách cứng rắn “không COVID” vốn là ngòi nổ cho các cuộc biểu tình, bắt đầu ở Urumqi trước khi lan sang các thành phố bao gồm Thượng Hải, Bắc Kinh, Quảng Châu, Trùng Khánh, Thành Đô và Nam Kinh.
Tuy nhiên, những thất vọng sâu sắc hơn bộc lộ trong tình trạng bất ổn dường như sẽ kéo dài rất lâu sau khi kết thúc các biện pháp kiểm soát đại dịch khắc nghiệt, đặt ra thách thức đối với khế ước xã hội làm nền tảng cho sự nắm quyền của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).
Trong các cuộc phỏng vấn với Al Jazeera, sáu người biểu tình – tất cả đều là dân thành thị có học thức – bày tỏ sự bất mãn sâu sắc với hiện trạng, chỉ ra tình trạng bất ổn sâu sắc hơn trong nền kinh tế và hệ thống chính trị của Trung Quốc.
Emma – một giáo viên 38 tuổi ở Bắc Kinh – nói rằng mặc dù bản thân cô không ủng hộ các cuộc biểu tình, nhưng cô nghi ngờ về cách xử lý nền kinh tế của Bắc Kinh. Cô nói: “Tôi không nghĩ nền kinh tế sẽ cải thiện ngay lập tức. Hầu hết mọi người đã bị ảnh hưởng trong ba năm qua và thu nhập của họ đã giảm mạnh. Mọi người đã trở nên thận trọng trong việc tiêu dùng hoặc mua bất cứ thứ gì”.
Đối với một số người, việc Bắc Kinh tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phong tỏa, đóng cửa biên giới và xét nghiệm hàng loạt, ngay cả khi nền kinh tế gặp khó khăn, đã làm lung lay niềm tin của họ vào việc chính quyền xử lý nền kinh tế và khả năng ứng phó với các điều kiện thay đổi. Đối với những người khác, nó càng củng cố những nghi ngờ đã tồn tại từ trước.
Một nhân viên nhà hát ngoài 20 tuổi, người đã tham gia các cuộc biểu tình ở Bắc Kinh, nói với Al Jazeera với điều kiện giấu tên: “Đây không chỉ là về tình hình COVID và lệnh phong tỏa. Thay vào đó, nó bao gồm việc kiểm soát lâu dài quyền tự do ngôn luận và bỏ bê quyền của người lao động, vì vậy tôi nghĩ đây là một vấn đề về cơ cấu tổng thể”.
Người biểu tình cho biết anh và những người giống như anh cũng rất tức giận trước việc Tập Cận Bình – người đã tập trung quyền lực vào tay mình và đàn áp tàn nhẫn những người bất đồng chính kiến – đắc cử nhiệm kỳ thứ ba tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 20 vào tháng 10, phá vỡ tiền lệ hàng chục năm cầm quyền. Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Manoj Kewalramani, một nhà nghiên cứu về Trung Quốc tại Viện Takshashila của Ấn Độ, bày tỏ nghi ngờ rằng các cuộc biểu tình là mối đe dọa hiện hữu đối với ĐCSTQ về lâu dài. Ông nói: “Các cuộc biểu tình phản đối chính sách ‘Không COVID’ cho thấy rằng khi chính phủ duy trì chính sách có tác động tập trung, kéo dài đối với các cộng đồng lớn, thì sẽ xảy ra sự phản đối. Tuy nhiên, tôi không nghĩ điều này thể hiện sự phá vỡ khế ước xã hội. Một trong số những bài học rút ra của Bắc Kinh có thể là ‘rút kinh nghiệm từ các chiến lược huy động người biểu tình và xác định những kẽ hở mà họ có thể bịt lại”.
Ngay cả khi Bắc Kinh dường như nhượng bộ một số yêu cầu của người biểu tình bằng cách từ bỏ chính sách “Không COVID”, họ đã tránh bất kỳ cuộc thảo luận nào về các cuộc biểu tình và coi trọng tâm của mình là phản ứng với bản chất đang thay đổi của virus.
Dương Anh
