Tỷ lệ sở hữu xe ô tô tại Việt Nam thấp do đâu?
GDP bình quân đầu người quá thấp là một trong những trở lực kéo hãm đà phát triển của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam bởi giá thành xe trong nước hiện nay khá cao. Cụ thể GDP bình quân đầu người và mức tiêu thụ ô tô tại Việt Nam có mối quan hệ như thế nào?
Thời điểm trước khi dịch Covid – 19 bùng phát, GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2019 đạt khoảng 2.715 USD. Theo kết quả Tổng điều tra dân số nhà ở 2019 của Tổng cục Thống kê, trung bình cả nước có 5,7% tổng số hộ gia đình có xe ô tô, trong đó hộ có ô tô ở khu vực thành thị chiếm 9,5%, khu vực nông thôn chiếm 3,6%.
Phân theo vùng kinh tế xã hội, với tỷ lệ 7,9% thì Đồng bằng sông Hồng đang dẫn đầu khu vực có tỷ lệ hộ gia đình sở hữu xe hơi cao nhất và thấp nhất là ĐBSCL với chỉ 2,5%. Tương ứng với tỷ lệ này thì Hà Nội là địa phương có số hộ gia đình có ô tô cao nhất cả nước với 12%; theo sau là Đà Nẵng, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc…Trong khi đó tại Tp.HCM – trung tâm kinh tế, tài chính của cả nước thì tỷ lệ này chỉ đạt 6,7%, nằm ngoài top 10 cả nước; tỷ lệ sở hữu ô tô ở khu vực thành thị của Thành phố cũng chỉ đạt 7,1%, thấp hơn rất nhiều vùng thành thị của hàng loạt tỉnh thành khác như Long An, Tây Ninh, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Phước, Đắk Nông, Đắk Lắk, Kon Tum, Gia Lai… Đặc biệt tỷ lệ hộ gia đình tại Tp.HCM sở hữu xe hơi còn thấp hơn cả vùng nông thôn ở Vĩnh Phúc là 7,2%.
Điểm đáng chú ý ở đây là ngược với tỷ lệ sở hữu xe ô tô thì kết quả Khảo sát mức sống dân cư năm 2020 của Tổng cục Thống kê cho thấy Đông Nam bộ lại là vùng có thu nhập bình quân đầu người cao nhất nước với 6,023 triệu đồng/người/tháng, cao gấp 2,2 lần vùng có thu nhập bình quân đầu người thấp nhất là vùng Trung du miền núi phía Bắc với 2,745 triệu đồng/người/tháng. Trong đó Bình Dương là địa phương dẫn đầu cả nước về thu nhập đầu người với 7,019 triệu đồng/người/tháng, theo sau là Tp.HCM với 6,537 triệu đồng/người/tháng, Hà Nội với 5,981 triệu đồng/người/tháng…
Bước sang năm 2020, tỷ lệ sở hữu ô tô của các hộ gia đình trên cả nước chỉ còn 4,8%, trong đó khu vực Đồng bằng sông Hồng vẫn dẫn đầu với tỷ lệ 7% và thấp nhất là ĐBSCL đạt 2%.
Bộ Công Thương dự báo đến năm 2025, khi mức thu nhập bình quân đầu người tại Việt Nam vượt qua ngưỡng 3.000 USD thị trường ô tô trong nước sẽ bước vào giai đoạn bùng nổ với mức tiêu thụ có thể lên tới 600.000 xe/năm.
Tuy nhiên báo cáo của Công ty CP Chứng khoán Asean (Asean Securities) về ngành ô tô Việt Nam năm 2020 cho thấy ô tô tại Việt Nam là mặt hàng luôn bị đánh thuế cao, việc bị xếp vào loại hàng hóa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt khiến giá bán xe đến tay người tiêu dùng cao hàng đầu thế giới.
Ngoài thuế thì tỷ lệ nội địa hóa ô tô còn thấp cũng là một trong những nguyên nhân đẩy giá thành sản xuất ô tô tại Việt Nam lên cao; từ đó kéo giảm tỷ lệ sở hữu ô tô tại Việt Nam xuống thấp. Theo dân số Việt Nam năm 2020, để tối thiểu mỗi gia đình Việt Nam sở hữu được một chiếc xe ô tô thì ít nhất sẽ phải có khoảng từ 20 – 25 triệu ô tô lưu hành trên đường, tuy nhiên khoảng cách từ con số này đến số lượng ô tô đang lưu hành hiện nay còn rất xa.
Trước đó tính toán của VAMA cho thấy phải từ năm 2040 trở đi Việt Nam mới có thể đạt được mục tiêu mỗi gia đình sẽ sở hữu ít nhất một xe ô tô, nếu tính toán theo sức mua và điều kiện như hiện nay. Nếu so sánh với Thái Lan, có thể thấy ngành ô tô Việt Nam vẫn đi sau xứ sở chùa Vàng khoảng 20 năm bởi ở thời điểm hiện tại, trung bình 1.000 người Thái Lan sở hữu khoảng 300 xe, tính ra mỗi hộ cũng sở hữu ít nhất 1 xe
Theo Ths. Đinh Tuấn Minh – thành viên Hội đồng sáng lập Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), khi có mức GDP bằng Việt Nam hiện tại, các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Malaysia đều đã đạt được mục tiêu mỗi gia đình có một chiếc ô tô chứ không cần chờ đến khi phát triển với mức GDP cao như hiện nay. “Nguyên nhân là do các loại thuế dành cho ô tô tại Việt Nam quá cao đẩy giá ô tô tăng cao gấp 2, 3 lần so với các quốc gia khác. Chỉ khi nào giá ô tô hạ chỉ còn từ 5.000 USD/chiếc thì mỗi gia đình Việt Nam mới có cơ hội sở hữu; nếu không phải đợi đến khi GDP bình quân đầu người tăng lên 5.000 USD/năm (từ 10 – 15 năm nữa) thì mới có thể đạt được mục tiêu này” – ông Minh cho hay.
Duy Anh
