Tương lai mù mờ của Hiệp định đầu tư Trung Quốc-EU
Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU) đã tạo ra bất ngờ hồi năm mới bằng việc đạt được một thỏa thuận đầu tư lớn nhằm tăng cường quan hệ thương mại của họ. Tuy nhiên, một cuộc tranh cãi gay gắt về vấn đề nhân quyền giờ đây có thể hủy hoại thỏa thuận này.
Trong tuần này, EU đã cùng Mỹ và Anh trừng phạt các quan chức Trung Quốc do các cáo buộc vi phạm nhân quyền ở khu vực Tân Cương của nước này. Bắc Kinh đã đáp trả bằng việc trừng phạt 10 chính trị gia EU, bao gồm cả các thành viên quốc hội và bốn thực thể, vì “truyền bá những lời nói dối”.
Valdis Dombrovskis, cao ủy thương mại của EU cho biết số phận của hiệp định đầu tư này, vốn vẫn chưa được Nghị viện châu Âu phê chuẩn, hiện đang bị nghi ngờ. Dombrovskis nói với Financial Times: “Các biện pháp trừng phạt trả đũa của Trung Quốc là đáng tiếc và không thể chấp nhận được. Triển vọng của việc phê chuẩn sẽ phụ thuộc vào tình hình diễn biến như thế nào”.
Kathleen van Brempt, thành viên Nghị viện châu Âu và là người phát ngôn của đảng Xã hội Dân chủ, cho biết: “Việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đối với [các thành viên của nghị viện châu Âu] là điều kiện tiên quyết để chúng tôi đàm phán với chính phủ Trung Quốc về thỏa thuận đầu tư. và đảng viên Dân chủ. Chúng tôi sẽ không bị uy hiếp và sẽ không bị bịt miệng”.
Guy Verhofstadt, một thành viên của Nghị viện châu Âu và là cựu thủ tướng Bỉ, nói rằng việc Trung Quốc quyết định đáp trả các lệnh trừng phạt đã “giết chết” thỏa thuận.
Nick Marro, trưởng bộ phận thương mại toàn cầu tại Economist Intelligence Unit, cho biết: “Sẽ rất khó xử khi Nghị viện châu Âu phê chuẩn một thỏa thuận đầu tư với một quốc gia bị nhiều quốc gia trừng phạt”. Tuy nhiên, Marro nói rằng thỏa thuận đầu tư vẫn chưa “đến hồi kết”. Và một số chuyên gia đã chỉ ra rằng lợi ích tốt nhất của Bắc Kinh là tăng cường quan hệ kinh tế: Trung Quốc là đối tác thương mại lớn thứ hai của EU sau Mỹ, trong khi EU là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, theo Ủy ban châu Âu.
Các nhà phân tích tại Eurasia Group viết trong một nghiên cứu được công bố vào cuối tuần trước rằng “Rủi ro lớn nhất đối với [thỏa thuận đầu tư] không phải là việc Bắc Kinh rút lui, mà là đưa ra một phản ứng làm giảm bớt sự ủng hộ của châu Âu đối với hiệp ước”.
Một số tiếng nói có ảnh hưởng ở Trung Quốc dường như cũng hiểu điều đó. Hu Xijin, biên tập viên của tờ Thời báo Hoàn cầu viết trên tài khoản Weibo của mình. “Xin lưu ý rằng các lệnh trừng phạt lẫn nhau không đụng chạm đến thương mại và kinh tế, vì vậy nó chủ yếu chỉ là một cuộc khẩu chiến. Bản chất của mối quan hệ của Trung Quốc và phương Tây là kinh doanh. Đó là lợi ích thực sự”.
Brussels và Bắc Kinh có những động lực rất lớn để duy trì mối quan hệ kinh tế tổng thể của họ và ngăn chặn sự suy thoái thêm. Tuy nhiên, Trung Quốc có thể đã tính toán sai phản ứng của mình. Các biện pháp trừng phạt mới của nước này cấm một số chính trị gia EU vào Trung Quốc đại lục, Hồng Kông và Ma Cao. Và các công ty và tổ chức liên quan của họ sẽ bị hạn chế kinh doanh với Trung Quốc.
Daniel Gros, một chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Châu Âu, cho biết Trung Quốc đã “phản ứng hơi thái quá”. Tuy nhiên, ông nói thêm rằng việc phê chuẩn thỏa thuận đầu tư vẫn còn một chặng đường dài và cuộc tranh cãi có thể không gây nguy hiểm cho nó về lâu dài. Mặc dù vậy, căng thẳng địa chính trị có thể gia tăng trong năm tới. Gros chỉ ra cuộc đàn áp của Bắc Kinh đối với các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ ở Hồng Kông và chính sách ngoại giao đối đầu của Trung Quốc là những điểm nóng tiềm tàng. Ông nói “Nếu có thêm bằng chứng về những vi phạm nhân quyền đối với người Duy Ngô Nhĩ, tất cả những điều này có thể và sẽ ảnh hưởng đến quyết định cuối cùng”.
Việt Anh
