Từ cú sụp của Evergrande đến lỗ hổng trong mô hình tăng trưởng của kinh tế Trung Quốc
Cú sụp của Evergrande – tập đoàn bất động sản hàng đầu Trung Quốc phần nào cho thấy trong mô hình tăng trưởng kinh tế của quốc gia này vẫn còn rất nhiều “hạt sạn”….
Nguy cơ tiềm ẩn
Theo các chuyên gia, những diễn biến kịch tính trên con đường sụp đổ của Evergrande mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Từ vị thế động lực tăng trưởng của nền kinh tế, đóng góp tới 29% GDP, ngành bất động sản giờ đây lại đứng trước nguy cơ trở thành gánh nặng của Trung Quốc. Và vụ việc của Evergrande như hồi chuông cảnh báo, buộc nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới phải nhìn nhận lại xem liệu có phải mô hình tăng trưởng dựa vào lĩnh vực bất động sản đã không còn hiệu nghiệm?
Ông Leland Miller – CEO của công ty tư vấn biên soạn báo cáo China Beige Book cho biết hơn bất cứ quốc gia phương Tây nào, Bắc Kinh đã sớm nhận ra những lỗ hỗng trong mô hình tăng trưởng của nền kinh tế quốc gia. Họ nhận ra mô hình cũ vốn chỉ tập trung vào việc xây dựng càng nhiều càng tốt đã không còn phù hợp, thậm chí là tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Đó là lý do nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới cần phải thay đổi mô hình tăng trưởng.
Còn theo chuyên gia kinh tế trưởng tại ngân hàng Nomura – ông Ting Lu, khủng hoảng của Evergrande không thể khiến nền kinh tế sụp đổ song một điều chắc chắn rằng nỗ lực thay đổi mô hình tăng trưởng của Bắc Kinh sẽ gây ra nhiều áp lực lên tốc độ tăng trưởng GDP trong những năm sắp tới.
Về vấn đề này, ông Logan Wright – lãnh đạo công ty tư vấn RhodiumWright nhận định trong 10 năm tới rất khó để kinh tế Trung Quốc tăng trưởng trên 4%; thậm chí chuyên gia Leland Miller còn cho rằng sẽ không có gì ngạc nhiên nếu con số này chỉ vào khoảng 1-2%.
Nếu những dự đoán trên trở thành hiện thực, có thể thấy thời kỳ hoàng kim của nền kinh tế Trung Quốc sắp sửa chấm dứt. Trong giai đoạn 2000 – 2009, trung bình GDP Trung Quốc tăng trưởng tới 10,4%/năm song bước sang giai đoạn 2010 – 2019, tỷ lệ này đã sụt giảm chỉ còn 7,68%/năm.
Trong khi đó bao lâu nay Trung Quốc vẫn được ví như cỗ máy lớn nhất tạo ra thịnh vượng cho toàn cầu, đóng góp tới 28% tăng trưởng GDP của toàn thế giới trong giai đoạn từ 2013 đến 2018, cao hơn gấp đôi so với tỷ trọng của Mỹ (theo nghiên cứu của IMF), chính vì vậy sự đi xuống của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới thu hút sự quan tâm của cả nhân loại. “Kể cả khi Trung Quốc tránh được cuộc khủng hoảng lần này thì về lâu dài mọi thứ vẫn sẽ tồi tệ hơn nhiều so với những gì chúng ta tưởng tượng”, Jonas Goltermann – chuyên gia của công ty nghiên cứu Capital Economics nhìn nhận.
Nguy cơ đối mặt với “khoảnh khắc Lehman Brothers”
Diễn biến thị trường cho thấy cú sụp của Evergrande sẽ tạo ra những ảnh hưởng dài hạn chính là sự sụt giảm của thị trường bất động sản Trung Quốc. Trong tháng 8/2021, doanh số ở 52 thành phố lớn đã giảm 20% so với cùng kỳ năm ngoái và nửa đầu tháng 9/2021 giảm 16%. Đặc biệt chỉ trong 12 ngày đầu tháng 9, nguồn thu từ đất đai của các chính quyền địa phương vốn được sử dụng để trả tiền gốc và lãi vay cho các trái phiếu mà họ phát hành đã giảm tới 90%.
Lũy kế đến nay các tỉnh, thành của Trung Quốc đang nợ khoảng 8.400 tỷ USD, được huy động thông qua hàng nghìn cơ sở tài trợ chính quyền địa phương (Local Government Financing Vehicles – LGFV). Từ bao lâu nay, các LGFV vẫn được ví như các “mạch máu” nuôi dưỡng toàn bộ nền kinh tế, huy động vốn thông qua các đợt phát hành trái phiếu và sau đó lấy tiền tài trợ cho những dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ. Chính vì vậy nếu các địa phương bị giảm khả năng huy động vốn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến đà tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc…
Còn trên thị trường trái phiếu USD offshore, phần lớn trái phiếu của hàng trăm công ty bất động sản Trung Quốc phát hành đang được định giá ở mức rác; trong đó có khoảng 16% đang có lợi suất hơn 30%, 11% có lợi suất hơn 50% (mức lợi suất này đồng nghĩa nhà đầu tư nghĩ rằng công ty đó có khả năng vỡ nợ)…
Nhiều lo ngại cho rằng nếu Evergrande sụp đổ và gây ra rủi ro tài chính, Bắc Kinh có thể phải đối mặt “khoảnh khắc Lehman Brothers” với những chấn động tương tự như những gì thị trường chứng khoán Mỹ và toàn cầu phải trải qua khi ngân hàng đầu tư Lehman Brothers sụp đổ 13 năm trước. Tuy nhiên, với tầm ảnh hưởng của chính phủ Trung Quốc lên hệ thống tài chính, Bắc Kinh có thể dễ dàng yêu cầu các ngân hàng giải cứu Evergrande để ngăn chặn rủi ro hệ thống.
Vấn đề là Bắc Kinh dường như không hề có ý định giang tay cứu vớt “ông lớn” bất động sản này; nhất là khi Evergrande đã vi phạm cả 3 lằn ranh mà Tổng Bí thư Tập Cận Bình đã vạch ra từ năm ngoái để giữ cho tỷ lệ nợ của lĩnh vực bất động sản ở trong tầm kiểm soát (tỷ lệ nợ phải trả/tài sản phải ở dưới 70%, tỷ lệ nợ ròng/vốn chủ sở hữu phải dưới 100% và tỷ lệ tiền mặt và các khoản tương đương tiền/nợ ngắn hạn phải đạt tối thiểu 100%). Đây cũng coi như đòn trừng phạt của Bắc Kinh dành cho những doanh nghiệp đi vay nợ vô tội vạ…
Quyết tâm triệt tiêu hiện tượng đầu cơ bất động sản
Khủng hoảng của Evergrande buộc các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc phải thừa nhận bất động sản không còn là động lực tăng trưởng của nền kinh tế nước này do ở thời điểm hiện tại nhu cầu nhà ở đã thay đổi rất nhiều so với trước đây.
Thống kê cho thấy năm 2020 tại Trung Quốc chỉ có 12 triệu trẻ em được sinh ra, giảm so với con số 14,65 triệu trẻ em năm 2019. Xu hướng sẽ tiếp diễn trong 10 năm tới do số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (22 – 35 tuổi) tại quốc gia này được dự báo sẽ giảm hơn 30%. Đi ngược với xu thế “bỏ quê lên phố”, hiện có đến 75% thành phố tại Trung Quốc đang bị suy giảm dân số. Dân số sụt giảm kéo theo nhu cầu nhà ở giảm mạnh…
Cùng với sự sụt giảm dân số, Trung Quốc cũng đang đối mặt với quá trình chuyển đổi đầy rủi ro, từ mô hình phụ thuộc nặng nề vào bất động sản sang mô hình tăng trưởng lấy sản xuất công nghệ cao và công nghệ xanh làm động lực. Sau khi kế hoạch 5 năm mới của Trung Quốc liệt kê việc phát triển 7 “công nghệ tiên phong” là ưu tiên chính sách hàng đầu của quốc gia, nước này cũng đồng thời tuyên bố sẽ triệt tiêu hiện tượng đầu cơ bất động sản, thay vào đó sẽ hướng dòng vốn đến sáng tạo công nghệ và theo đuổi mục tiêu trung hòa carbon.
Có thể phải mất vài năm những thay đổi này mới phát huy hiệu quả và mang lại một nền kinh tế bền vững hơn. Còn ở thời điểm hiện tại, cuộc sống của nhiều người dân vẫn đang bị xáo trộn bởi những chúa nợ như Evergrande.
Anh Quân
