Tp.HCM và hướng khai thác hiệu quả không gian ngầm đô thị

Song song với tiến độ tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên đang trong giai đoạn nước rút, Tp.HCM cũng đẩy mạnh kế hoạch khai thác không gian ngầm nhằm giảm mật độ khai thác trên mặt đất, tạo thêm nguồn lực mới về kinh tế và giảm chi phí đầu tư.

Đô thị dưới lòng đất sớm hiện hữu

Tại Tp.HCM, việc khai thác không gian ngầm đã được bắt đầu nghiên cứu hơn 10 năm trước và hiện một số nơi đã đi vào lập quy hoạch xây dựng. Tuy nhiên phải đến gần đây khi tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) dần hoàn thiện (dự kiến đưa vào hoạt động từ năm 2021) thì

kế hoạch khai thác không gian ngầm mới được Thành phố đẩy nhanh tiến độ.

Theo Sở Quy hoạch – Kiến trúc Tp.HCM, trong lộ trình khai thác không gian ngầm liên quan đến tuyến Metro số 1, vào tháng 4/2020 UBND Thành phố đã phê duyệt kế hoạch tuyển chọn “Ý tưởng thiết kế đô thị và không gian ngầm khu vực nhà ga Bến Thành” với tiêu chí đặt ra là phải đáp ứng yêu cầu về quy hoạch, kiến trúc, đạt hiệu quả kinh tế cao, bảo vệ môi trường. Đặc biệt, Khu Trung tâm thương mại ngầm Bến Thành (diện tích khoảng 45.000 m2) phải kết nối hài hòa với không gian đô thị các tuyến đường xung quanh như Lê Lợi, Hàm Nghi, Đồng Khởi, Nguyễn Huệ và các tòa nhà trung tâm thương mại lân cận. Hạng mục này sẽ được triển khai xây dựng đồng bộ với gói thầu 1a của tuyến Metro số 1 nhằm giảm thiểu việc phải đào đường thi công, cũng như tránh ảnh hưởng đến tuyến Metro số 1 khi tuyến này đi vào hoạt động.

Cùng với Khu Trung tâm thương mại ngầm Bến Thành, Sở Quy hoạch – Kiến trúc cũng đang kêu gọi các chuyên gia “hiến kế” xây dựng không gian ngầm tại trung tâm Thành phố và Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Hiện Thành phố có 11 ha diện tích không gian ngầm, chủ yếu thuộc các trung tâm thương mại và các bãi xe; trong tương lai sẽ có thêm 72 nhà ga ngầm thuộc 11 tuyến metro. Theo lộ trình trước năm 2025, Thành phố sẽ xây dựng các cụm trung tâm thương mại liên kết với tuyến Metro số 1, Metro số 2. Ngay lúc này đây, người dân hoàn toàn có thể sử dụng mạng lưới không gian ngầm từ nhà ga đến các tầng hầm của các cao ốc lân cận. Điều này đồng nghĩa với việc một thành phố dưới lòng đất đáp ứng nhu cầu đi lại, mua sắm và ẩm thực của người dân sẽ sớm hiện hữu trong giai đoạn này.

Các chuyên gia nói gì?

Theo ông Nguyễn Thanh Nhã – Giám đốc Sở Quy hoạch – Kiến trúc Tp.HCM, đặt trong điều kiện đất chật người đông như hiện nay thì không gian ngầm đối với Thành phố là cực kỳ quan trọng. Đi cùng trình độ phát triển kỹ thuật, khoa học, công nghệ như vũ bão, việc khai thác sử dụng không gian ngầm cũng sẽ có rất nhiều loại công trình ngầm, nhiều thiết kế và công năng khác nhau.

Điều quan trọng là thông qua quy hoạch phát triển và khai thác hiệu quả không gian ngầm sẽ góp phần giúp Thành phố giảm mật độ khai thác trên mặt đất, tạo thêm nguồn lực mới về kinh tế và giảm chi phí đầu tư; đồng thời thu hút đông đảo người dân tham gia các phương tiện công cộng (metro), tiết kiệm chi phí, thời gian và hạn chế kẹt xe, giảm thiểu tai nạn giao thông. Với ý nghĩa đó, Sở Quy hoạch – Kiến trúc Thành phố mong muốn được lắng nghe ý kiến đóng góp của các chuyên gia, người dân, doanh nghiệp; từ đó cùng kiến tạo, hình thành các hoạt động văn hóa, nét hấp dẫn thú vị cho không gian ngầm dưới mặt đất.

Theo TS Võ Kim Cương – Nguyên Phó KTS trưởng Tp.HCM, một trong những thuận lợi lớn của Tp.HCM là diện tích ngầm còn lớn, thuận tiện cho quy hoạch không gian ngầm một cách bài bản. Tuy nhiên, để quy hoạch không gian ngầm với quy mô lớn cần có nhiều dữ liệu về không gian gần mặt đất (độ sâu 5 m trở lại) cũng như nắm chi tiết thông tin về các công trình ngầm từ điện, nước cho đến viễn thông để tiến hành thực hiện.

Đồng quan điểm, KTS Trần Vĩnh Nam cho biết người dân Thành phố ít di chuyển bằng xe đáp hay đi bộ do ngại thời tiết nắng nóng; chính vì vậy nếu quy hoạch tốt không gian ngầm, tạo không gian mát mẻ, sạch sẽ sẽ khuyến khích người dân tìm đến vui chơi giải trí, mua sắm và sử dụng metro. Không gian ngầm ở Singapore khá rộng, sâu hàng trăm mét và có 3-4 tầng khác nhau, rất thuận tiện cho việc di chuyển. Tuy nhiên để làm được như Singapore, Tp.HCM cần xem xét lại quy hoạch phía trên mặt đất, tránh gây xung đột. Ngoài ra Thành phố cũng cần có các giải pháp đẩy mạnh xã hội hóa trong đầu tư do chi phí xây không gian ngầm cao gấp 10-20 lần so với chi phó xây dựng một công trình mặt đất.

Cũng theo KTS Trần Vĩnh Nam, khai thác không gian ngầm để hoàn vốn chủ yếu phụ thuộc vào việc xây dựng các trung tâm thương mại và hạn chế bãi đậu xe nhằm loại bỏ phương tiện xe cá nhân. Chính vì vậy trong giai đoạn đầu nên hình thành không gian ngầm ở khu vực trung tâm, sau đó mà dần mở rộng ra các khu vực lân cận.

 Song song đó nhà nước cũng cần tạo điều kiện và khuyến khích các tòa nhà xung quanh không gian ngầm kết nối vào ga metro bởi sự liên kết này tạo thuận lợi cho rất nhiều phía, trong đó hành khách tìm đến nhà ga để sử dụng, giảm kẹt xe mặt đất và tòa nhà đó thu hút nhiều người đến tham quan, mua sắm. “Nếu được quy hoạch bài bản và triển khai một cách nhanh chóng, đồng bộ, hiện đại, chắc chắn trong tương lai gần không gian ngầm của Tp.HCM sẽ phát huy hiệu quả cao nhất” – vị kiến trúc sư này khẳng định.

Thế Anh