Taliban đang “ngồi trên đống vàng” sau khi Mỹ rút quân
Việc Afghanistan nhanh chóng rơi vào tay các chiến binh Taliban hai thập kỷ sau khi Mỹ xâm lược đất nước này đã gây ra một cuộc khủng hoảng chính trị và nhân đạo. Nó cũng khiến các chuyên gia an ninh tự hỏi: Điều gì sẽ xảy ra với nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ chưa được khai thác của đất nước? Afghanistan là một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới. Tuy nhiên, vào năm 2010, các quan chức quân sự và nhà địa chất Mỹ tiết lộ rằng đất nước nằm ở ngã tư Trung và Nam Á này, đang có các mỏ khoáng sản trị giá gần 1 nghìn tỷ USD có thể thay đổi đáng kể triển vọng kinh tế.
Nguồn cung cấp khoáng sản như sắt, đồng và vàng nằm rải rác trên khắp đất nước. Ngoài ra còn có các khoáng chất đất hiếm và, có lẽ quan trọng nhất là một trong những mỏ lithium lớn nhất chưa được khai thác trên thế giới – một thành phần thiết yếu nhưng khan hiếm trong pin sạc và các công nghệ khác cần thiết để giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu. Rod Schoonover, một nhà khoa học và chuyên gia an ninh, người thành lập Ecological Futures Group, cho biết: “Afghanistan chắc chắn là một trong những khu vực giàu nhất về kim loại quý truyền thống, nhưng cũng là kim loại [cần thiết] cho nền kinh tế mới nổi của thế kỷ 21.
Những thách thức về an ninh, thiếu cơ sở hạ tầng và hạn hán nghiêm trọng đã ngăn cản việc khai thác hầu hết các loại khoáng sản có giá trị trong quá khứ. Điều đó khó có thể sớm thay đổi dưới sự kiểm soát của Taliban. Tuy nhiên, các quốc gia bao gồm Trung Quốc, Pakistan và Ấn Độ vẫn có sự quan tâm đến Afghanistan bất chấp tình trạng hỗn loạn.
Schoonover nói: “Đó là một dấu hỏi lớn”. Ngay cả trước khi Tổng thống Joe Biden tuyên bố sẽ rút quân đội Mỹ khỏi Afghanistan vào đầu năm nay, tạo tiền đề cho sự kiểm soát trở lại của Taliban, triển vọng kinh tế của đất nước vẫn còn mờ mịt. Vào năm 2020, ước tính có khoảng 90% người Afghanistan đang sống dưới mức nghèo khổ do chính phủ xác định là 2 USD/ngày, theo một báo cáo từ Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ được công bố vào tháng 6. Trong hồ sơ quốc gia mới nhất của mình, Ngân hàng Thế giới nói rằng nền kinh tế Afghanistan vẫn “mong manh và phụ thuộc vào viện trợ”. Báo cáo hồi tháng 3 cho biết sự phát triển và đa dạng hóa của khu vực tư nhân bị hạn chế bởi tình trạng mất an ninh, bất ổn chính trị, thể chế yếu kém, cơ sở hạ tầng không đầy đủ, tham nhũng tràn lan và môi trường kinh doanh khó khăn.
Bất kỳ quốc gia nào có chính quyền yếu kém đều phải gánh chịu cái gọi là “lời nguyền tài nguyên”, trong đó các nỗ lực khai thác tài nguyên thiên nhiên không mang lại lợi ích cho người dân địa phương và nền kinh tế trong nước. Mặc dù vậy, những tiết lộ về sự giàu có về khoáng sản của Afghanistan, vốn được xây dựng dựa trên các cuộc khảo sát trước đó do Liên Xô thực hiện, đã mang lại nhiều hứa hẹn. Mirzad thuộc Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ nói với tạp chí Science năm 2010: “Nếu Afghanistan có được một vài năm yên bình, cho phép phát triển các nguồn tài nguyên khoáng sản của mình, nước này có thể trở thành một trong những quốc gia giàu có nhất trong khu vực trong vòng một thập kỷ”.
Bảo Ngọc
