Nhật Bản thúc đẩy hợp tác quốc phòng với Mỹ trong ‘mọi lĩnh vực’

Đối mặt với sự tăng cường quân sự của Trung Quốc, Tokyo được giao nhiệm vụ đảm nhận một vai trò lớn hơn trong liên minh an ninh với Washington trong việc giải quyết các mối đe dọa tên lửa tiềm tàng và bảo vệ các đảo xa. Nhật Bản sẽ thúc đẩy tăng chi tiêu quốc phòng và mở rộng khả năng hợp tác với Mỹ trong lĩnh vực an ninh khu vực như đã nêu trong tuyên bố chung hôm thứ Sáu.

Hôm thứ Sáu tuần trước, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga và Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tái khẳng định cam kết với liên minh an ninh song phương trong cuộc họp tại Washington. Nhật Bản “quyết tâm tăng cường khả năng phòng thủ quốc gia của mình để củng cố hơn nữa Liên minh và an ninh khu vực”, theo tuyên bố chung.

Câu nói này gây chú ý mạnh mẽ hơn tuyên bố từ cuộc họp “hai cộng hai” vào tháng trước của các bộ trưởng ngoại giao và quốc phòng hai nước, đề cập đến cam kết của Nhật Bản trong việc “tăng cường” khả năng quốc phòng của mình. Ngược lại, tuyên bố chung từ hội nghị thượng đỉnh năm 2017 giữa Shinzo Abe và Donald Trump chỉ nói rằng “Nhật Bản sẽ đảm nhận những vai trò và trách nhiệm lớn hơn trong liên minh”.

Việc tăng cường hợp tác quốc phòng sẽ đòi hỏi Nhật Bản phải được trang bị công nghệ quân sự mới nhất, chẳng hạn như máy bay chiến đấu tàng hình tiên tiến.

Xem xét kho dự trữ tên lửa của Trung Quốc có khả năng tiếp cận các mục tiêu của Nhật Bản, Nhật Bản có kế hoạch đóng các tàu khu trục trang bị hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis. Các tên lửa siêu thanh và tầm xa đang phát triển nhanh chóng cũng được xem là ưu tiên trong việc bảo vệ quần đảo Nansei bao gồm cả Okinawa trải dài về phía tây nam.

Ngân sách quốc phòng của Nhật Bản đã tăng năm thứ 9 liên tiếp trong năm tài chính 2021, tăng 10% trong thập kỷ qua. Trong khi đó, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ.

Nhật Bản thường giới hạn chi tiêu quốc phòng ở mức khoảng 1% tổng sản phẩm quốc nội. Chính quyền Trump đã kêu gọi Nhật Bản và các đồng minh khác tăng chi tiêu lên 2%, với một động lực tương tự có khả năng đến từ chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Tuyên bố chung hôm thứ Sáu cũng đề cập đến việc Hoa Kỳ phòng thủ Nhật Bản “sử dụng đầy đủ các khả năng của mình, bao gồm cả hạt nhân”, theo hiệp ước an ninh song phương của họ và cam kết “tăng cường khả năng răn đe mở rộng” – khái niệm răn đe tấn công đồng minh.

Tuyên bố chung từ cuộc gặp của Abe với Barack Obama vào năm 2014 đã trích dẫn “tầm quan trọng” của khả năng răn đe mở rộng của Mỹ, trong khi tuyên bố Abe-Trump năm 2017 không đề cập đến khái niệm này.

Tuyên bố chung hôm thứ Sáu đề cập đến cam kết của hai nước nhằm “tăng cường khả năng răn đe và ứng phó phù hợp với môi trường an ninh ngày càng thách thức, tăng cường hợp tác quốc phòng trên tất cả các lĩnh vực, bao gồm cả không gian mạng và không gian”.

Các cuộc thảo luận tại Nhật Bản về các bước cụ thể nhằm tăng cường khả năng răn đe sẽ diễn ra tiếp theo. Nhu cầu về khả năng tấn công các căn cứ của đối phương để đối phó với một vụ phóng tên lửa sắp xảy ra đã được các quan chức chính phủ và các đảng viên cầm quyền đưa ra từ năm ngoái. Việc triển khai tên lửa tầm trung ở châu Á – Thái Bình Dương nằm trong kế hoạch được Mỹ cân nhắc.

Mở rộng đáng kể chi tiêu quốc phòng vẫn là một điểm mấu chốt về tài khóa, và một số người trong liên minh cầm quyền bày tỏ lo ngại rằng khả năng tấn công sẽ kích động các nước láng giềng.

Các tuyên bố chung Nhật-Mỹ theo truyền thống bao gồm một loạt các vấn đề an ninh. Thời Abe-Trump là một ngoại lệ, với tuyên bố từ hội nghị thượng đỉnh tháng 9 năm 2018 của họ được đăng trên một trang bằng tiếng Nhật.

Tuyên bố chung mới nhất là kết quả của các nhân viên Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao làm việc với Bộ Ngoại giao Nhật Bản, với đỉnh điểm là khoảng 6.000 từ trên sáu trang bằng tiếng Nhật.

“Các chuyên gia trong lĩnh vực ngoại giao đã trở lại Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao với chính quyền Biden”, một nhân viên Bộ Ngoại giao cho biết.

Cựu Tổng thống Trump đã sử dụng các vấn đề an ninh như một con bài mặc cả trong các cuộc đàm phán kinh tế, đưa ra các quyết định hành pháp. Abe đã đóng góp kinh tế của Nhật Bản để đáp ứng các yêu cầu cực đoan trên mặt trận an ninh.

Với sự thay đổi đối với chính quyền Biden, bề rộng của các vấn đề quốc phòng mà hai nước sẽ cùng nhau giải quyết là rất đáng kể. Tuy nhiên, Nhật Bản sẽ được kêu gọi tham gia vào các nỗ lực tăng cường khả năng răn đe hơn cả dưới thời chính quyền Trump.

Hữu Hưng