Nguồn cung dồi dào, tiêu thụ phân bón toàn cầu phục hồi trở lại

Theo Báo cáo ngành phân bón 2023 vừa được Công ty CP Chứng khoán Bảo Việt công bố, tỷ lệ thuận với nhu cầu thị trường phục hồi nhẹ thì dự kiến trong năm nay nguồn cung phân bón trên toàn cầu cũng sẽ tăng nhẹ….

Nguồn cung tăng

Nếu như năm ngoái nguồn cung phân bón thiếu hụt do Trung Quốc và Nga đều hạn chế xuất khẩu phân bón để ngăn chặn sự thiếu hụt trên thị trường nội địa thì bước sang năm 2023, cả hai cường quốc này đều đồng loạt gia tăng hạn ngạch xuất khẩu phân bón.

Cụ thể từ cuối năm 2022, Nga đã tăng hạn ngạch xuất khẩu phân đạm từ 8,3 triệu tấn lên gần 11,8 triệu tấn đến tháng 5/2023. Chưa kể một số nhà máy sản xuất phân bón mới bổ sung trong giai đoạn 2020-2022 ở Ấn Độ, Nigeria, Brunei, 3 nhà máy ở Nga và 10 nhà máy ở Trung Quốc cũng sẽ đi vào hoạt động cuối năm 2023.

Theo Financial Times, EU cũng đang dự trữ lượng khí đốt tự nhiên ở mức kỷ lục sau một mùa đông ôn hòa hơn dự đoán, củng cố hy vọng rằng khối này có thể từ bỏ việc nhập khẩu khí đốt từ Nga.

Còn theo số liệu của Cơ quan Công nghiệp Cơ sở Hạ tầng Khí đốt châu Âu, tổng dung lượng lưu trữ EU đã đạt 55,7% công suất – mức cao nhất vào đầu tháng 4 kể từ ít nhất năm 2011. Trong báo cáo khí quý 1/2023, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cũng đã điều chỉnh giảm dự báo giá khí đốt trung bình năm 2023 khoảng 70%, xuống còn khoảng 11 USD/mmBTU so với báo cáo tháng 10/2022. Điều này đồng nghĩa với các nhà máy sản xuất phân bón Ure chạy bằng khí ở châu Âu vốn đã ngừng sản xuất vào năm 2022 nhiều khả năng sẽ hoạt động trở lại vào năm 2023.

Trên cơ sở đó, Hiệp hội Phân bón Quốc tế (IFA) đưa ra kịch bản lạc quan cho thị trường phân bón năm 2023 với nguồn cung tăng 2,2% so với năm 2022, đạt 263 triệu tấn (trong đó sản lượng phân đạm, phân lân và phân kali lần lượt tăng 0,7%, 2,7% và 6,9% so với năm ngoái). Ngoài ra S&P Global dự đoán nguồn cung phân Ure năm 2023 cũng sẽ tăng 1,5%.

Giá phân bón dự kiến giảm mạnh

Năm 2023, dự báo nhu cầu tiêu thụ phân bón trên toàn cầu sẽ phục hồi trở lại và theo ước tính của IFA sẽ đạt 195,8 nghìn tấn, phục hồi 1,5% từ mức thấp trong năm 2022. Trong đó, nhu cầu Ure toàn cầu dự kiến sẽ tăng khoảng 1,7%, nhu cầu DAP tăng từ 4-7% so với năm trước.

Năm 2023, giá nông sản chính thế giới được dự báo vẫn ở mức cao do đó thúc đẩy thêm nhu cầu tiêu thụ phân bón nhất là ở các nước trong khu vực Bắc và Nam Mỹ (sản xuất đậu tương và ngô); và Trung Quốc (nhu cầu sử dụng thức ăn chăn nuôi).

Châu Mỹ Latin là khu vực được dự báo sẽ dẫn đầu xu hướng phục hồi trong tiêu thụ các loại phân bón trên toàn cầu năm 2023, đặc biệt là phân lân và phân kali. Khu vực Nam Á đứng thứ hai trong xu hướng phục hồi nhu cầu tiêu thụ phân đạm và phân lân, trong đó tiêu thụ tại Ấn Độ và Pakistan sẽ tăng mạnh. Đông Á sẽ trở thành động lực lớn thứ hai của tăng trưởng tiêu thụ phân kali, dẫn đầu là các quốc gia sản xuất dầu cọ. Ngoài ra, tiêu thụ phân bón tại châu Phi dự kiến tăng 9% sau khi giảm mạnh các năm trước, vì vậy châu lục này cũng sẽ trở thành động lực lớn cho tăng trưởng tiêu thụ phân đạm toàn cầu.

Theo S&P Global, trong năm nay giá phân Ure các loại giao động từ mức 400-430 USD/tấn, giảm 38% so với năm 2022. Giá khí đốt tự nhiên giảm mạnh ở châu Âu và nhu cầu toàn cầu yếu đã khiến giá Ure chịu áp lực giảm giá trong quý 4/2022. Bên cạnh đó, Hội đồng Liên minh Châu Âu đã tạm thời đình chỉ mức thuế 6,5% đối với hàng nhập khẩu Ure (ngoại trừ hàng từ Nga và Belarus) từ ngày 16/12/2022-16/6/2023. Động thái này mở ra cho châu Âu một số nguồn cung nhập khẩu phân Ure từ Mỹ, Trung Đông, Nigeria và Đông Nam Á; đồng thời gây áp lực cạnh tranh về giá đối với Ai Cập và Algeria – những quốc gia được hưởng lợi từ tình trạng miễn thuế nhờ hiệp định thương mại tự do với EU.

S&P Global nhận định giá Ure có thể sẽ tiếp tục chịu áp lực trong 1H2023 cho đến khi có nhu cầu lớn từ thị trường lớn như Ấn Độ và Brazil bước vào mùa vụ. Ngoài ra, Nga áp mức thuế xuất khẩu phân bón mới 23,5% đối với các sản phẩm Ure có giá trên 450 USD/tấn, có hiệu lực từ 01/01/2023 đến 31/12/2023. Do đó, các nhà xuất khẩu Ure của Nga sẽ thiết lập giá sàn thấp (dưới mức giá 450) trong năm 2023 vì thuế xuất khẩu khuyến khích các nhà xuất khẩu Nga bán Ure dưới mức giá này trong suốt cả năm. Với chi phí sản xuất trung bình cho một nhà sản xuất Ure ước tính khoảng 156 USD/tấn FOB trong 2023, giá Ure dưới 450 USD vẫn mang lại lợi nhuận hấp dẫn cho các nhà sản xuất phân bón ở Nga. Nhìn chung, trong 2023, người mua vẫn thận trọng và chờ đợi giá Ure tiếp tục giảm, trong khi người bán lại lo lắng về mức tồn kho cao.

Với phân Kali, WorldBank dự báo giá phân Kali trung bình năm 2023 được ước tính sẽ đạt ở mức cao 500 USD/tấn (-40%YoY) do nguồn cung phục hồi nhanh hơn so với nhu cầu. Trong trung hạn, nguồn cung trong giai đoạn 2022-2025F dự kiến phục hồi ở mức thấp do việc chậm trễ trong việc mở rộng công suất ở khu vực Đông Âu, chiếm khoảng 60% trong tổng nguồn cung tăng thêm trong giai đoạn trên

Với phân DAP, nhiều khả năng Trung Quốc sẽ có thể gỡ bỏ việc áp đặt hạn ngạch đối với phân lân trong 2H2023. Mosaic ước tính Trung Quốc sẽ xuất khẩu 4,48 triệu tấn DAP (tăng 21,4% so với năm 2022) và 1,68 triệu tấn MAP (tăng 2,1%), chiếm khoảng 90% trong sản lượng xuất khẩu phân lân của Trung Quốc trong năm 2023. Ngoài ra để tăng cường an ninh lương thực và thúc đẩy nền nông nghiệp phát triển bền vững thì Morocco – một trong những nhà sản xuất phốt phát lớn nhất thế giới cũng đã ký  thỏa thuận cung cấp 1,7 triệu tấn phân lân cho Ấn Độ trong 2023.

Trong khi đó nhu cầu sản xuất đậu tương và ngô tăng mạnh đã đẩy nhu cầu tiêu thụ phân bón ở khu vực Bắc và Nam Mỹ tăng theo. Chưa kể nhu cầu các loại cây trồng này tại Trung Quốc cũng tăng cao bởi nhu cầu sử dụng thức ăn chăn nuôi tăng lên, đặc biệt khi quốc gia này đang tái đàn heo sau dịch tả lợn châu Phi. Trên cơ sở đó, giá DAP năm 2023 được Fitch Rating ước tính ở mức 550 USD/tấn, giảm 39% so với cùng kỳ năm 2022.

Giải bài toán hài hòa lợi ích giữa nhà sản xuất và người nông dân

Tại Việt Nam, giá nội địa của các loại phân bón giữ xu hướng tăng trong hơn nửa đầu năm 2022 và lập đỉnh mới trong tháng 3-4/2022 sau đó tạm chững lại, giảm dần từ Q3/2022. Cụ thể, phân Ure, Kali và DAP lần lượt tăng 33%, 69%, và 49% so với năm 2021.

Đến thời điểm hiện tại, giá phân bón được đánh giá đã xuống mức thấp nhất trong vòng 2 năm trở lại đây, qua đó giúp giảm áp lực chi phí đầu vào cho nông dân nhưng lại tạo áp lực lớn cho các doanh nghiệp sản xuất. Trong bối cảnh này, việc tiết giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm trở thành lời giải cho bài toán hài hòa lợi ích giữa nhà sản xuất và người nông dân.

Ngoài ra cũng cần xem xét  gỡ vướng Luật số 71/2014/QH13 (Luật thuế 71) đề xuất đưa phân bón vào diện chịu thuế VAT. “Do không được khấu trừ các chi phí VAT đã bỏ ra trong quá trình sản xuất nên các doanh nghiệp sản xuất phân bón phải cộng chi phí này vào giá thành sản xuất, khiến giá bán sản phẩm bị đội lên khá nhiều và người chịu thiệt hại chính là bà con nông dân khi phải mua phân bón với giá cao hơn”, TS Phùng Hà – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho hay.

Quốc Mai