Ngành xuất khẩu rau quả: Lấy áp lực cạnh tranh làm động lực đổi mới
Việc các mặt hàng hoa quả (chuối, xoài, thanh long…) của Campuchia được xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc đã và đang tạo áp lực cạnh tranh rất lớn lên ngành xuất khẩu rau quả Việt Nam…
Khó khăn bủa vây Hiện Trung Quốc là thị trường xuất khẩu rau quả chủ lực của Việt Nam. Tuy nhiên đà tăng trưởng mặt hàng rau quả Việt Nam sang Trung Quốc đang bị kìm lại bởi đợt dịch Covid-19 lần thứ 4 tái bùng phát tại Việt Nam cộng thêm tình trạng dư cung và nhiều loại trái cây (vải thiều, thanh long) đang bước vào vụ thu hoạch
Trong khi xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang Trung Quốc gặp khó thì rau quả của Campuchia lại có thêm lợi thế mới khi Trung Quốc chính thức chấp nhận cho 37 công ty có trang trại trồng cây xoài và 5 công ty có nhà máy xử lý đóng gói quả xoài tươi của nước này đủ điều kiện xuất khẩu quả xoài tươi trực tiếp vào Trung Quốc.
Cùng với xoài và chuối, nhiều khả năng thanh long sẽ trở thành trái cây thứ ba của Campuchia được xuất khẩu sang Trung Quốc khi quốc gia này đã có sự chuẩn bị về mọi mặt. Cụ thể trong tháng 5/2020, Trung tâm Nghiên cứu và phát triển nông nghiệp Campuchia đã khởi động một dự án trồng cây thanh long, qua đó dành 1.000ha đất nông nghiệp để trồng 1 triệu cây thanh long để cung cấp cho thị trường xuất khẩu. Ngoài ra với mục tiêu nâng cao kim ngạch xuất khẩu tại thị trường Trung Quốc và Việt Nam, Campuchia cũng đang lên kế hoạch thành lập một nhà máy chế biến công suất lớn, sử dụng công nghệ và máy móc, trang thiết bị hiện đại.
Thị trường Trung Quốc đang chiếm thị phần rất lớn trong xuất khẩu nhiều loại rau quả của Việt Nam. Việc phụ thuộc quá lớn vào thị trường này, cộng thêm sự chen chân của các đối thủ trong khu vực và việc các nước lân cận không ngừng xúc tiến thương mại để đưa nhiều loại trái cây chủ lực vào thị trường lớn như Trung Quốc sẽ là “phép thử” không nhỏ cho xuất khẩu của nhiều loại trái cây Việt Nam.
Gỡ “nút thắt”, tăng sức cạnh tranh
Nếu gặp khó tại thị trường Trung Quốc thì ngược lại mặt hàng rau quả của Việt Nam xuất khẩu sang các thị trường lớn như: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nga, Australia…đang có nhiều tín hiệu tích cực.
Hiện Việt Nam là thị trường xuất khẩu xoài các loại lớn thứ 13 của Hoa Kỳ, trong đó 2 mặt hàng giá trị gia tăng cao là xoài sấy khô và nước ép xoài rất được người tiêu dùng nơi đây ưa chuộng, thể hiện qua kim ngạch nhập khẩu tăng mạnh trong 3 tháng đầu năm 2021; trong đó nhập khẩu nước ép xoài từ Việt Nam đạt 97 tấn, trị giá 102,6 nghìn USD, tăng 340% về lượng và tăng 160,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020. Qua đây có thể thấy được việc nâng cao giá trị gia tăng của rau quả thông qua chế biến sẽ giúp rau quả Việt tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường, nâng cao kim ngạch xuất khẩu và thu về nhiều ngoại tệ cho đất nước. Đây cũng là hướng đi chiến lược cho các doanh nghiệp xuất khẩu rau quả, tránh tình trạng xuất khẩu thô, giá trị kinh tế thấp.
Dưới góc nhìn của một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm trong ngành, ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả cho rằng để nâng cao sức cạnh tranh cho rau quả Việt nói chung – các mặt hàng xoài, thanh long, chuối nói riêng; điều cần thiết lúc này là phải giảm chi phí vận chuyển đường bộ, chi phí logistics. Đây sẽ là chất xúc tác giúp rau quả Việt cạnh tranh hiệu quả hơn với các đối thủ tại thị trường Trung Quốc. Ngoài ra cũng cần chú trọng dỡ bỏ các rào cản kỹ thuật, mở cửa thị trường, số hóa toàn bộ cơ sở dữ liệu quản lý vùng trồng, cơ sở đóng gói… hướng tới mục tiêu quản lý chất lượng nông sản ngay từ gốc phục vụ xuất khẩu và tiêu thụ nội địa. Bản thân các doanh nghiệp cũng cần tuân thủ, trung thực trong quá trình triển khai; liên kết sản xuất, chủ động vùng nguyên liệu và giám sát thường xuyên để bảo đảm vùng nguyên liệu luôn đạt yêu cầu.
Còn ở góc độ quản lý, bà Nguyễn Thị Thu Hương – Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết hiện Cục đang đàm phán để mở cửa 19 thị trường cho 20 loại sản phẩm như: trái cây, hạt giống, gạo, hoa, đậu đỗ, khoai lang…; đồng thời hỗ trợ xử lý, đàm phán tháo gỡ các tình huống kỹ thuật phát sinh trong quá trình xuất khẩu.
Quang Anh
