Ngành cao su Việt Nam đối mặt với áp lực đáp ứng các tiêu chuẩn toàn cầu
Việt Nam đứng thứ năm trên thế giới về đất trồng cây cao su (khoảng 926.000 ha vào năm 2020) nhưng đứng thứ ba trên toàn cầu về sản lượng, sản xuất khoảng 1,22 triệu tấn vào năm 2020, theo một báo cáo năm ngoái của Forest Trends. Xuất khẩu nguyên liệu cao su tự nhiên, chẳng hạn như khối cao su và mủ cô đặc, và các sản phẩm cao su, chẳng hạn như lốp xe, vật tư y tế và đế giày, đã tăng vọt từ 2,9 tỷ USD năm 2015 lên gần 5,5 tỷ USD năm 2020.
Các chuyên gia cho biết khi người mua toàn cầu ngày càng yêu cầu nguyên liệu đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về đạo đức và pháp luật.
Tuy nhiên, càng ngày, các công ty lớn như Nike và Adidas đang ưu tiên tìm nguồn cung ứng cao su từ các nhà sản xuất được chứng nhận bởi Hội đồng Quản lý Rừng (FSC), tiêu chuẩn vàng của ngành về việc đáp ứng các tiêu chí pháp lý và môi trường.
Nhưng Việt Nam không có nhà cung cấp nào được chứng nhận FSC.
Nhà phân tích chính sách cấp cao của Forest Trends (TS Tô Xuân Phúc) cho biết phần lớn ngành cao su của Việt Nam khó có thể đạt được cấp FSC vì chuỗi cung ứng “lộn xộn”, liên quan đến khoảng 265.000 chủ sở hữu nhỏ và hàng trăm công ty.
Hơn nữa, nhập khẩu cao su chưa chế biến từ Campuchia và Lào được trộn lẫn với cao su sản xuất trong nước. Các câu hỏi chính xung quanh việc quản lý các đồn điền cao su ở các nước láng giềng nhỏ hơn của Việt Nam, nơi mà lĩnh vực này có liên quan đến tranh chấp đất đai và khai thác gỗ.
Phần lớn cao su nhập khẩu đến từ các công ty Việt Nam khai thác đồn điền ở Campuchia và Lào. Trong một ví dụ về lịch sử của ngành, Tập đoàn Cao su Việt Nam thuộc sở hữu nhà nước đã bị thu hồi chứng nhận FSC cho các hoạt động ở Campuchia vào năm 2015.
Số liệu thống kê không khớp tiếp tục làm mờ bức tranh. Số liệu của cơ quan hải quan Việt Nam cho thấy trong nửa đầu năm 2021, gần 392.000 tấn cao su chưa chế biến được nhập khẩu từ Campuchia. Con số này cao gấp 1,5 lần tổng lượng nhập khẩu vào năm 2020 và gần 50 lần so với năm 2019. Tuy nhiên, số liệu hải quan Campuchia đưa tổng xuất khẩu cao su của nước này chỉ đạt 102.800 tấn trong nửa đầu năm nay.
Jean-Christophe Diepart (một nhà nghiên cứu nông nghiệp tại Campuchia) cho biết hầu hết cao su sản xuất ở Campuchia được gửi đến Việt Nam dưới dạng coagulum chưa qua chế biến thông qua các kênh không chính thức. Ông cho biết, giao dịch này đã tăng lên sau khi giá cao su giảm vào năm 2012 do nó được thực hiện thông qua những người trung gian đưa ra mức giá cao hơn một chút cho nguyên liệu thô.
“Không phải 100% mủ cao su xuất khẩu. Vẫn có một số kênh chế biến mủ địa phương chính thức ở Campuchia xuất khẩu qua đường chính ngạch sang Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam và Malaysia“, Diepart nói. “Nhưng phần lớn cao su được xuất khẩu sang Việt Nam theo cách này“.
Trong khi đó, các thương hiệu và người mua toàn cầu đang kêu gọi Việt Nam và các nước khác tăng cường tính minh bạch trong chuỗi cung ứng cao su của họ và họ nói rằng họ sẵn sàng trả tiền cho điều đó.
Công ty cao su Yulex của Mỹ đã cung cấp cho một số thương hiệu may mặc sản xuất tại Việt Nam, nhưng công ty này sử dụng cao su nhập khẩu từ các đồn điền được FSC phê duyệt ở Sri Lanka hoặc Guatemala để làm việc này. Người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Yulex, Jeff Martin cho biết công ty rất mong muốn được làm việc với các nhà sản xuất ở Việt Nam có thể được cấp chứng chỉ FSC.
Anh Đức
