Mối quan hệ Mỹ-Trung có thể phục hồi sau 4 năm Donald Trump cầm quyền?
Khi nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump kết thúc lộn xộn sau nhiều tuần hỗn loạn hậu bầu cử, Mỹ đang bị chia rẽ hơn bao giờ hết và vị thế toàn cầu của nước này đang bị suy giảm. Đó là di sản mà người kế nhiệm Joe Biden của ông sẽ khó có thể hoàn tác.
Là tổng thống Mỹ đầu tiên bị luận tội hai lần, Trump có thể sẽ đi vào lịch sử với tư cách là một trong những nhà lãnh đạo phân cực và gây rối nhất của đất nước. Không phụ thuộc vào các nguyên tắc cơ bản của ngoại giao Mỹ, cách tiếp cận đơn phương và mang tính thực dụng “Nước Mỹ trên hết” của ông đã đẩy nhanh sự rút lui toàn cầu của Washington, khiến các đồng minh và đối tác xa lánh, và quan trọng hơn là dẫn đến một cuộc chiến tranh lạnh mới với Trung Quốc.
Do phong cách quản trị dân túy của ông và một chính sách đối ngoại khác thường, bốn năm qua đã chứng kiến một sự xáo trộn trong quan hệ Mỹ-Trung. Đối với những người chỉ trích ông và các quốc gia bị cuốn vào cuộc tranh cãi, chính sách về Trung Quốc của Trump quá đối đầu, thiếu tính toán và phản tác dụng.
Nhưng trong mắt các nhân vật có quan điểm diều hâu với Trung Quốc, đã quá muộn để kiềm chế một Bắc Kinh ngày càng quyết đoán, đặc biệt là sau khi Trung Quốc chiến thắng đại dịch COVID-19, vốn vẫn đang gây thiệt hại nặng nề cho nước Mỹ của Trump và nhiệm kỳ tổng thống của ông.
Tuy nhiên, bất chấp quan điểm trái chiều của họ về Trump, các nhà quan sát, học giả và cựu quan chức ngoại giao Trung Quốc nhìn chung đồng ý rằng hành động của vị tổng thống sắp mãn nhiệm đã gây ra sự thay đổi cơ bản trong cách nhìn nhận của Washington và thế giới về sự cai trị độc đảng của Trung Quốc.
Nhiệm kỳ tổng thống của ông chứng kiến sự cứng rắn trong chính sách của Mỹ và sự tập trung chú ý đối với Trung Quốc trong con mắt của các đảng phái chính trị, doanh nghiệp và cộng đồng, và có lẽ là sự thay đổi mang tính hệ quả và quan trọng nhất kể từ chuyến thăm đột phá của cựu tổng thống Richard Nixon đến Bắc Kinh năm 1972. Sự thay đổi đáng chú ý này đã dẫn đến sự sụp đổ trong chính sách can dự của Mỹ với Trung Quốc và dẫn đến sự đối đầu gay gắt nhất giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới trong 5 thập kỷ trong bối cảnh nhiều tháng đối đầu gay gắt.
Frans-Paul van der Putten, một nhà nghiên cứu cấp cao và điều phối viên tại trung tâm Trung Quốc của Viện nghiên cứu Clingendael của Hà Lan, cho rằng rõ ràng trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump, đối đầu Mỹ-Trung sẽ vẫn là động lực cốt lõi của địa chính trị toàn cầu trong một thời gian dài sắp tới. Ông nói: “Động lực này đã được nhìn thấy và tăng cường bởi Trump, nhưng nó không phải do ông ấy gây ra”. Từ cuộc chiến thương mại kéo dài của mình, cuộc thập tự chinh chống lại gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc Huawei Technologies đến những căng thẳng sôi sục trên eo biển Đài Loan, Biển Đông, Hồng Kông và Tân Cương, Trump đã tạo ra chiến trường này đến chiến trường khác. Orville Schell, Arthur Ross, Giám đốc Trung tâm Quan hệ Mỹ-Trung tại Trung tâm Quan hệ Hoa Kỳ-Trung Quốc cho biết: “Sự tuyệt giao Mỹ-Trung thể hiện một kết thúc đáng tiếc cho một khuôn khổ chung hiệu quả được hỗ trợ bởi 8 chính quyền tổng thống Hoa Kỳ và đã thành công trong việc giữ hòa bình trong gần 5 thập kỷ”.
Đại dịch COVID-19 đã khiến Trung Quốc và Mỹ ngày càng xa nhau và đặt họ vào một sự đối đầu nguy hiểm khi mỗi bên đều tỏ ra tuyệt vọng để đổ lỗi cho việc xử lý sai cuộc khủng hoảng chưa từng có. Trước cuộc bầu cử tổng thống, Trump cảm thấy sức nóng trước các tổn hại về kinh tế và con người của đại dịch và tăng áp lực lên Trung Quốc trong một nỗ lực cuối cùng để giải cứu nỗ lực tái tranh cử của ông. Trump và các quan chức chính quyền hàng đầu của ông “gần như không có gì thay đổi”, theo Shi Yinhong, một chuyên gia về các vấn đề Mỹ tại Đại học Nhân dân Bắc Kinh. Ông nói: “Rõ ràng là Trump đã quyết tâm thực hiện những thay đổi không thể đảo ngược đối với quan hệ song phương và không để lại cơ hội cho chính quyền sắp tới rút lại di sản của ông”.
Hoàng Thanh
