Mối liên hệ giữa nạn phá rừng ở Indonesia và Tân Cương
Pardamean Simanullang, một nông dân trồng trầm hương 52 tuổi ở làng Pargamanan-Bintang Maria, quận Parlilitan, nói với Al Jazeera: “Trước đây, nhựa hương ở đây có kích thước trung bình bằng một nắm tay. Khi nó khô, nó có thể được sử dụng làm chỗ đứng để leo lên và lấy nhựa hương từ trên cao”.
Simanullang nhớ lại cách cư dân trong những năm 1990 được hưởng thu nhập dồi dào từ nhang chất lượng cao – đủ để các gia đình cho con cái học đại học.
Người dân nói rằng điều đó đã thay đổi khi PT Toba Pulp Lestari (TPL) – trước đây là PT Inti Indorayon Utama, một trong những công ty sản xuất bột giấy và tơ nhân tạo lớn nhất ở Indonesia – nhận được giấy phép nhượng quyền từ chính phủ Indonesia và dần dần bắt đầu trồng bạch đàn để làm bột giấy, kể cả trên đất cộng đồng truyền thống. Một dân làng khác, Amir Joel Simbolon, nói với Al Jazeera: “Những cây trầm hương mọc ở đó đã bị chặt bỏ hoàn toàn và bây giờ bạch đàn được trồng. Chúng tôi rất ngạc nhiên”.
KSPPM, một tổ chức phi chính phủ của Indonesia đại diện cho các cộng đồng địa phương ở Bắc Sumatra, lập luận rằng việc nhượng quyền là bất hợp pháp và vi phạm hiến pháp Indonesia, vốn công nhận các quyền về đất đai theo truyền thống của cộng đồng địa phương. Mặc dù vậy, những nỗ lực của người dân để sử dụng các biện pháp hợp pháp để lấy lại đất của họ hoặc nhận tiền bồi thường cho thu nhập bị mất đã không thành công.
Bạch đàn từ đây và khắp Sumatra được gửi đến nhà máy của TPL gần Hồ Toba, nơi sản xuất bột gỗ hòa tan (DWP), một nguyên liệu chính trong sản xuất viscose, được biến thành sợi rayon. Tuy nhiên, do lo ngại ngày càng tăng về tính bền vững, trong những năm gần đây, điểm đến chính cho xuất khẩu DWP của Indonesia là Trung Quốc, nơi có ít yêu cầu về nguồn cung ứng bền vững.
Một số nguyên liệu sẽ được chuyển đến Tân Cương, nơi sản xuất rayon lớn của thế giới, nơi các nhà hoạt động nói rằng nó có khả năng được sử dụng trong các nhà máy vận hành bằng lao động cưỡng bức của người dân tộc thiểu số Duy Ngô Nhĩ.
Những gì đang xảy ra ở Pargamanan-Bintang Maria không phải là duy nhất. TPL thuộc sở hữu của Royal Golden Eagle (RGE), một tập đoàn Indonesia được thành lập bởi một trong những người đàn ông giàu nhất châu Á, Sukanto Tanoto. Kể từ những năm 1990, đã có nhiều cáo buộc về việc thu hồi đất trái phép, phá rừng và các vi phạm nhân quyền khác liên quan đến TPL và một công ty con bột giấy khác của RGE – công ty APRIL – có trụ sở tại tỉnh Riau lân cận. RGE vận hành tất cả các nhà máy hàng đầu ở Indonesia sản xuất DWP để xuất khẩu, theo các chuyên gia và số liệu thương mại chính thức.
Theo WALHI, tổ chức phi lợi nhuận về môi trường của Indonesia, các nhà máy của APRIL chồng lấn với đất cộng đồng địa phương hoặc bản địa ở ít nhất 114 địa điểm.
Trong khi đó, chỉ riêng TPL đã lấn chiếm ít nhất 25.000 ha (62.000 mẫu Anh) rừng cộng đồng và bản địa, gây ra những tác động tàn phá đối với các cộng đồng đó, theo KSPPM và AMAN Tano Batak, một tổ chức phi chính phủ khác của Indonesia. Họ cũng đã xác định được hàng chục người dân bản địa xung quanh khu vực tô nhượng của TPL vẫn đang đấu tranh để được chính phủ công nhận về tình trạng sở hữu rừng theo truyền thống của họ.
Theo dữ liệu của hải quan Trung Quốc, Indonesia là một trong bốn nguồn cung cấp DWP hàng đầu cho Tân Cương từ năm 2016 đến 2019, năm cuối cùng có dữ liệu đáng tin cậy. Theo các nhà phân tích, các số liệu chính thức có thể chưa chính xác, vì DWP do các công ty khác như Sateri nhập khẩu có thể được chuyển qua các trung gian của Trung Quốc đến các nhà máy ở Tân Cương do Zhongtai điều hành.
Trong một phản hồi qua email, người phát ngôn của TPL tuyên bố rằng công ty “không bao giờ vi phạm nhân quyền hoặc gây ảnh hưởng tới người bản địa” và rằng “các hoạt động vận hành tuân thủ các quy tắc do cơ quan quản lý đặt ra một cách bền vững, cả về môi trường và kinh tế xã hội”.
Tương tự, APRIL cũng phủ nhận mọi vi phạm về môi trường hoặc xã hội. Cả hai công ty đều từ chối chia sẻ dữ liệu bổ sung về xuất khẩu DWP của họ.
Hoàng Nam
