Hàng nghìn người mắc kẹt ở thủ đô Kabul khi Taliban kiểm soát tình hình

Hàng chục nghìn người nước ngoài và người Afghanistan từng hợp tác với lực lượng Mỹ và NATO vẫn mắc kẹt ở thủ đô Kabul, khi các chính phủ phải vật lộn với tình trạng tồn đọng quá nhiều thị thực và các trạm kiểm soát của Taliban ngăn cản mọi người đến sân bay một cách an toàn.

Với thời hạn 31 tháng 8 do Tổng thống Biden đặt ra cho việc rút quân hoàn toàn của Hoa Kỳ vẫn còn, hàng chục ngàn người đủ điều kiện để di tản khỏi Hoa Kỳ vẫn chưa được đưa ra ngoài, nhiều người trong đám đông tụ tập xung quanh sân bay Kabul vung giấy tờ hoặc bằng chứng họ đã làm việc ở Hoa Kỳ.

Sự cấp bách của việc sơ tán những người liên minh với lực lượng Hoa Kỳ và NATO, và các tổ chức truyền thông phương Tây, càng tăng thêm bởi các báo cáo ngày càng tăng về các chiến binh Taliban đi từng nhà tìm kiếm những người từng làm việc với chế độ trước đó và đe dọa họ. Một đài truyền hình Đức cho biết một thành viên gia đình của một trong những phóng viên của họ đã bị Taliban bắn chết khi họ đến tìm nhà báo đã trốn khỏi đất nước.

Trong khi đó, một tổ chức phi chính phủ của Đức cho biết họ đã đóng cửa các cơ sở bảo vệ an toàn cho những công dân Afghanistan làm việc với lực lượng liên minh, gọi họ là “bẫy tử thần”.

Taliban đang đi từng nhà để tìm kiếm các lực lượng địa phương. Cuộc săn lùng này diễn ra bất chấp những lời hứa của Taliban chỉ vài ngày trước rằng họ sẽ tìm cách “không trả thù” và “sẽ không ai đến cửa nhà họ để hỏi tại sao họ lại giúp đỡ”.

Nỗi sợ hãi ngày càng tăng về một chế độ Taliban tàn bạo và bạo lực như khi họ kiểm soát Afghanistan trước đây theo cách giải thích nghiêm ngặt và đàn áp của luật Sharia Hồi giáo. Một báo cáo của Tổ chức Ân xá Quốc tế cho biết các chiến binh Taliban gần đây đã tra tấn dã man và “thảm sát” 9 thành viên của người thiểu số Hazara ở Afghanistan trong quá trình tiến quân khắp đất nước.

Theo lời kể của các nhân chứng, các chiến binh Taliban đã đợi những người đàn ông Hazara và sau đó phục kích họ tại nhà của họ, bóp cổ họ và chặt tay chân của họ. Báo cáo nói rằng sáu trong số những người đàn ông đã bị bắn và ba người đã bị tra tấn đến chết bởi Taliban.

Cộng đồng Hazara theo đạo Hồi Shia và từ lâu đã là một trong những nhóm thiểu số bị đàn áp nhiều nhất ở Afghanistan và Pakistan. Vụ thảm sát diễn ra vào tháng 7, gợi lại sự kiện rùng rợn của năm 2001, khi Taliban thực hiện vụ hành quyết hàng loạt người Hazara trong 4 ngày ở tỉnh Bamyan, khiến 170 người thiệt mạng. Bất chấp những nỗ lực gần đây của Taliban nhằm thể hiện mình là người ôn hòa và văn minh, Tổ chức Ân xá cho biết các vụ giết người gần đây, diễn ra ở tỉnh Ghazni, là một “dấu hiệu kinh hoàng” về những gì mà sự cai trị của Taliban có thể mang lại.

Các chiến binh Taliban và các trạm kiểm soát của chúng tiếp tục phong tỏa sân bay, rào cản lớn đối với người Afghanistan, những người lo ngại rằng quá khứ làm việc với người phương Tây khiến họ trở thành mục tiêu bị trả thù. Theo tổ chức phi lợi nhuận No One Left Behind trước khi Afghanistan rơi vào tay Taliban, hơn 300 thông dịch viên người Afghanistan và người thân của họ đã bị các chiến binh giết hại vì mối quan hệ với Mỹ.

Hàng trăm người Afghanistan thiếu giấy tờ tùy thân để sơ tán cũng tập trung bên ngoài sân bay, làm tăng thêm tình trạng hỗn loạn khiến ngay cả một số người Afghanistan có giấy tờ và lời hứa về chuyến bay cũng không thể qua được.

Nhà Trắng cho biết vào đầu ngày thứ Sáu rằng khoảng 9.000 người đã được sơ tán kể từ ngày 14 tháng 8. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Ned Price cho biết thêm 6.000 người nữa đã được dọn đi sơ tán vào thứ Năm (19/8). Nó đánh dấu sự gia tăng so với những ngày gần đây, khi chỉ có khoảng 2.000 hành khách mỗi ngày được sơ tán, nhưng vẫn không ở mức khả năng sơ tán 9.000 mỗi ngày mà Mỹ cho là có thể.

Đức cho biết họ đã sơ tán 1.600 người kể từ khi Taliban nắm quyền kiểm soát đất nước vào Chủ nhật và Pháp cho biết họ đã vận chuyển hơn 300 công dân Afghanistan từng làm việc cho cơ quan ngoại giao.

Người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby cho biết các nỗ lực đang được tiến hành để đẩy nhanh quá trình xử lý những người Mỹ sơ tán, bao gồm việc điều động thêm nhân viên để kiểm tra hồ sơ xin thị thực và mở thêm các cổng nhập cảnh tại sân bay để cho phép tiếp cận tốt hơn.

Ngay cả trước khi Afghanistan nằm dưới sự kiểm soát hoàn toàn của Taliban, Mỹ đã phải vật lộn với một lượng lớn tồn đọng trong việc cấp Thị thực nhập cư đặc biệt cho những người đã giúp đỡ quân đội Mỹ ở Afghanistan, một phần do đại dịch covid-19 đã tạm dừng hoạt động trong nhiều tháng. Đầu năm nay, 18.000 đồng minh Afghanistan và 53.000 thành viên gia đình vẫn đang trong tình trạng tồn đọng xử lý.

Hoài Nam