Giá lương thực bị ảnh hưởng như thế nào bởi dầu mỏ, các hiệp định thương mại và biến đổi khí hậu

Lo ngại về tỷ lệ lạm phát đã tăng lên khi nền kinh tế Vương quốc Anh bắt đầu quá trình phục hồi rất cần thiết sau những ảnh hưởng của đại dịch. Chỉ số giá tiêu dùng, thước đo thường được sử dụng nhất để đo lạm phát, đã tăng 2,5% vào tháng 6 năm 2021, mức cao nhất trong ba năm.

Ở Vương quốc Anh, thực phẩm chiếm khoảng 10% tổng chi tiêu của hộ gia đình. Ai cũng phải ăn nên hầu như ai cũng bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi giá cả thực phẩm.

Điều đó cho thấy, tác động của giá lương thực thay đổi tùy theo thu nhập, các hộ gia đình giàu hơn thường sẽ không bị ảnh hưởng nhiều khi chi phí thực phẩm tăng cao. Đối với các hộ gia đình nghèo hơn – những người dành tỷ lệ thu nhập lớn hơn cho thực phẩm (gần 15%), bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi điều này.

Nhìn chung, nhu cầu về thực phẩm hầu như không thay đổi, chúng ta có thể thay đổi cách tiêu dùng giữa các cửa hàng, thương hiệu và đôi khi là các loại mặt hàng (ví dụ như nước cam tươi hoặc lâu năm) nhưng nhìn chung, tổng nhu cầu của chúng ta là ổn định. Điều này có nghĩa là sự thay đổi giá lương thực, thực phẩm thường do các yếu tố liên quan đến việc cung cấp lương thực từ nơi sản xuất đến bàn ăn. Những yếu tố này có thể là ngắn hạn hoặc dài hạn và được thúc đẩy bởi các yếu tố trong nước hoặc toàn cầu.

Nguyên nhân ngắn hạn có thể là do thời tiết gây ra hạn hán hoặc lũ lụt làm giảm sản lượng từ các trang trại, buộc giá tăng lên. Các yếu tố dài hạn bao gồm biến đổi khí hậu hoặc các loại cây trồng như cà phê hoặc ca cao mất vài năm để đạt độ chín.

Chúng ta cần phải nhận ra rằng mọi người thường không ăn các sản phẩm thực phẩm ban đầu của ngành nông nghiệp. Thay vào đó, chúng ta có xu hướng ăn các sản phẩm đã trải qua một chuỗi các nhà chế biến và bán lẻ. Điều này có nghĩa là chúng ta nên thận trọng về mối liên hệ trực tiếp giữa ảnh hưởng của thời tiết lên sản lượng nông nghiệp và giá chúng ta phải trả trong siêu thị hoặc cửa hàng ở góc phố.

Giá thành của thực phẩm cũng bao gồm nhiều thành tố không thể ăn được như đóng gói, vận chuyển, tiếp thị… điều này có thể che giấu những thay đổi trong giá thành thực phẩm. Vì vậy, sự cạnh tranh giữa các nhà bán lẻ cũng có thể xảy ra khi họ tìm cách giữ khách hàng trung thành bằng cách giảm giá nếu có thể.

Một cách công bằng, chúng ta cần thừa nhận rằng nhiều quốc gia không tự sản xuất tất cả lương thực từ các nguồn tài nguyên trong nước. Nước Anh nhập khẩu khoảng 40% số thức ăn cần tiêu thụ, từ các hạng mục như chuối, trà và cà phê đến thịt xông khói, bơ và thịt cừu (những sản phẩm cũng sản xuất trong nước).

Nguồn cung cấp từ nước ngoài có thể bị ảnh hưởng lớn bởi các cú sốc đối với hệ thống, chẳng hạn như sự chậm trễ trong đại dịch, hoặc các thay đổi chính sách thương mại. Tất cả những điều này có thể giúp tăng giá, cũng như sự biến động của tỷ giá hối đoái. Nhiều quốc gia cũng nhập khẩu các mặt hàng thô được giao dịch toàn cầu, chẳng hạn như lúa mì hoặc ngô, và giá của những mặt hàng này được xác định bởi các yếu tố kinh tế vĩ mô toàn cầu, trong đó quan trọng nhất là giá dầu mỏ.

Dầu mỏ quan trọng vì hai lý do. Thứ nhất, chi phí vận chuyển hàng hóa cồng kềnh rất nhạy cảm với việc tăng giá dầu. Thứ hai, dầu mỏ là thành phần quan trọng của phân bón và nếu giá của nó tăng, chi phí phân bón tăng, chi phí sản xuất nông nghiệp tăng và kết quả là giá đầu ra có thể tăng. Điều này thường có thể được chuyển qua chuỗi thực phẩm đến người tiêu dùng dưới dạng giá bán lẻ cao hơn, dẫn đến lạm phát giá thực phẩm.

Trước khi lạm phát giá lương thực tăng đột biến vào tháng 8 năm 2008 (chạm mức 14% ở Anh), giá dầu đã đạt gần 140 đô la Mỹ một thùng (102 bảng Anh), chỉ bằng một nửa giá trị đó một năm trước đó.

Các yếu tố khác khiến giá tăng đột biến bao gồm: hạn hán ở Úc ảnh hưởng đến giá lúa mì; đồng đô la Mỹ rẻ hơn có nghĩa là nhu cầu về lương thực tăng lên khi các quốc gia khác có thể mua nhiều hơn bằng đồng tiền của mình; và tác động của việc trợ cấp cho nông dân Mỹ trồng ngô để làm nhiên liệu thay vì làm thực phẩm, đã làm tăng giá thức ăn chăn nuôi.

Đây thực sự là một cuộc khủng hoảng toàn cầu khi giá lương thực tăng nhanh chóng ở nhiều nước dẫn đến tình trạng thiếu lương thực ở các nước thu nhập thấp như Niger, bạo loạn ở những nước khác (như Mexico và Myanmar) và các chính phủ đang cố gắng kiểm soát việc tăng giá bằng cách cấm xuất khẩu (Argentina và Nga).

Nguồn cung lương thực sẽ vẫn là một vấn đề toàn cầu, điều đó có nghĩa là việc kiểm soát lạm phát giá lương thực trong nước không phải là nhiệm vụ của chính phủ. Ở nước Anh, người tiêu dùng có thể đã quen với tỷ lệ lạm phát giá lương thực tương đối thấp và ổn định trong vài thập kỷ qua. Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 khiến cho sản xuất bị đình trệ như hiện nay, khó có thể giữ cho giá lương thực, thực phẩm ổn định trong thời gian tới.

Duy Anh