Già hóa dân số kéo tăng trưởng kinh tế Việt Nam chậm lại
Đây là cảnh báo trong báo cáo về xu hướng già hóa dân số của Việt Nam với tiêu đề “Việt Nam: Thích ứng với xã hội già hóa”. Báo cáo được thực hiện trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa Ngân hàng Thế giới (WB) và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) nhằm hỗ trợ các cơ quan hoạch định chính sách Việt Nam đưa ra các giải pháp chuẩn bị cho một xã hội già hóa.
Báo cáo của WB và JICA chỉ ra rằng dù là quốc gia trẻ song Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số diễn ra với tốc độ nhanh. So với các quốc gia đã từng trải qua tình trạng già hóa dân số như Việt Nam hiện nay thì cả trình độ phát triển kinh tế lẫn thu nhập bình quân của Việt Nam đều thấp hơn. Viễn cảnh “chưa giàu đã già” đồng nghĩa với Việt Nam sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức lớn. Cụ thể già hóa dân số có thể kéo tăng trưởng kinh tế Việt Nam chậm lại, làm tăng chi tiêu công và gia tăng áp lực đối với hệ thống cung cấp dịch vụ công. Để giải quyết các thách thức này, Việt Nam sẽ không tránh khỏi những lựa chọn chính sách hết sức khó khăn.
Theo bà Carolyn Turk – Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, trong ba thập kỷ qua Việt Nam rất đã thành công trong việc lấy nguồn nhân lực dồi dào làm động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ở thời điểm hiện tại, để quản lý tình trạng già hóa dân số một cách hiệu quả, Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng kỹ năng cho lực lượng lao động, từng bước thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng suất nền kinh tế; đồng thời tiến hành cải cách lương hưu để duy trì sinh kế cho người cao tuổi trong những năm tiếp theo.
Báo cáo đưa ra cảnh báo nhiều khả năng quá trình già hóa dân số ở Việt Nam sẽ tăng tốc trong thời gian tới. Theo kịch bản mức sinh trung bình, dự báo đến năm 2049 Việt Nam sẽ có 19,6 triệu người cao tuổi (chiếm khoảng 18,1% dân số), cao hơn gấp 3 lần so với năm 2014. Trường hợp tỷ lệ sinh giảm và tuổi thọ tăng, dự kiến vào năm 2035 người cao tuổi sẽ chiếm từ 10%-20% dân số Việt Nam. Ước tính tỷ lệ phụ thuộc tuổi già của Việt Nam (tính bằng số người trên 65 tuổi chia cho số người trong độ tuổi lao động) cũng sẽ tăng gấp đôi từ 0,11 năm 2019 lên 0,22 vào năm 2039.
Báo cáo cũng cho thấy khi Việt Nam chuyển dần sang cơ cấu dân số già, tốc độ tăng trưởng dài hạn trong giai đoạn 2020 – 2050 sẽ chậm lại 0,9 điểm phần trăm so với 15 năm qua. Chưa kể việc đáp ứng nhu cầu của một xã hội già hóa cũng được dự báo sẽ tiêu tốn thêm từ 1,4% đến 4,6% GDP. Dĩ nhiên việc mở rộng phạm vi bao phủ và cải thiện chất lượng dịch vụ cũng sẽ khiến chi phí tài khóa bị đội lên đáng kể
Trước tình hình trên, báo cáo của WB và JICA khuyến nghị để quản lý tình trạng già hóa dân số một cách hiệu quả, Việt Nam cần có những cải cách cần thiết để cải thiện sự tham gia của lực lượng lao động cũng như nâng cao năng suất, tăng cường hiệu quả chi tiêu công và củng cố hệ thống cung cấp dịch vụ.
Báo cáo cũng khuyến nghị Việt Nam cần thay đổi chính sách phù hợp đối với 4 lĩnh vực chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ xu hướng già hóa gồm: thị trường lao động, lương hưu, y tế, chăm sóc người cao tuổi. “Kể từ khi trở thành quốc gia siêu già vào năm 1960, Nhật Bản đã trải qua nhiều hệ lụy khác nhau của quá trình già hóa, đặc biệt là những tác động liên quan đến việc điều chỉnh các chương trình bảo trợ xã hội và thúc đẩy chăm sóc tại cộng đồng. Mong mỏi của chúng tôi là những bài học kinh nghiệm từ Nhật Bản sẽ phát huy hiệu quả, qua đó không chỉ giúp Việt Nam ứng phó được với tình trạng thay đổi nhân khẩu học mà còn thu được lợi ích từ đó”, ông Shimizu Akira – Trưởng Đại diện Văn phòng JICA Việt Nam nhấn mạnh.
Quốc Huy
