Chuỗi cung ứng toàn cầu tắc nghẽn, lạm phát gia tăng trên diện rộng

Dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp đang phủ bóng đen lên ngành vận tải quốc tế, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn tại các cảng trên khắp thế giới và gia tăng sức ép lên các chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây cũng chính là nguyên nhân đẩy giá cả hàng hóa tăng cao trong những ngày qua, thúc đẩy lạm phát gia tăng trên diện rộng.

Năm 2020, nền kinh tế toàn cầu chững lại do Covid – 19. Năm nay, kinh tế đã hồi phục trở lại song vẫn đang mắc kẹt trong vụ tắc nghẽn chuỗi cung ứng nghiêm trọng nhất lịch sử. Tình trạng tắc nghẽn diễn ra khắp các cảng biển cho thấy sự thất bại của thế giới trong việc tìm ra giải pháp khắc phục nhanh chóng những tác động kinh hoàng của dịch bệnh.

Các cảng biển có lưu lượng hàng qua lại nhiều nhất ở Mỹ đang chứng kiến khoảng thời gian nhàn rỗi tăng mạnh. Chính tình trạng tắc nghẽn chuỗi cung ứng (có nơi quá đông tàu bè, có nơi quá vắng) đã gây tổn thất lớn cho các trung tâm vận tải của Mỹ. Tính đến thời điểm hiện tại, số thời gian nhàn rỗi trung bình ngày của mỗi chiếc xe tải ở các khu vực quanh các cảng biển lớn của Mỹ đã tăng lên cao hơn mức 21,5 giờ của năm 2020 và 17 giờ của năm 2019.

Ở những nơi khác trên thế giới, tình trạng tắc nghẽn thường diễn ra sau thời tiết khắc nghiệt và các đợt bùng phát virus, đơn cử như tại Singapore. Theo một phân tích của Bloomberg, lượng hàng tồn đọng của những tàu container neo đậu gần Singapore đã cao hơn 10,5 điểm phần trăm so với mức bình thường. Tình trạng tắc nghẽn chuỗi cung ứng chính là nguyên nhân nâng giá thực phẩm trên toàn cầu cũng như thúc đẩy lạm phát gia tăng trên diện rộng.

Một nguy cơ khác là giá phân bón toàn cầu đang tăng chóng mặt do ảnh hưởng giá khí đốt tự nhiên tăng cao. Giá phân bón tăng quá cao làm dấy lên nhiều lo ngại rằng nông dân sẽ cắt giảm sản lượng, hoặc chuyển sang trồng những loại cây cần ít chất dinh dưỡng hơn. Điều này có thể đẩy giá nông sản tăng cao, làm trầm trọng hơn nữa tình trạng lạm phát lương thực.

Lạm phát cao như vậy song trái ngược với dự đoán của thị trường, các ngân hàng như Ngân hàng trung ương Anh, Ngân hàng trung ương Na Uy vẫn quyết định giữ nguyên lãi suất. Riêng Ngân hàng trung ương Na Uy tiết lộ họ đang trên lộ trình tăng lãi suất vào cuối năm.

Tại Mỹ, thị trường lao động đã đi đúng hướng với số việc làm mới trong lĩnh vực phi nông nghiệp trong tháng 10/2021 cao hơn dự kiến, đạt 531.000. Dữ liệu này tạo thêm một mảnh ghép góp phần vẽ nên bức tranh thị trường việc làm tươi sáng hơn so với những điều mà giới phân tích và kinh doanh dự đoán; nhất là trong bối cảnh các biện pháp chống Covid-19 được nới lỏng dần và mức lương tăng lên giúp các nhà tuyển dụng lấp đầy những “khoảng trống” trên thị trường lao động, đẩy số việc làm mới tăng cao kỷ lục. Dữ liệu việc làm cũng cho thấy quyết định của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tuần này khi thông báo sẽ bắt đầu cắt giảm các chương trình mua trái phiếu và giữ lãi suất (chi phí cho vay) ở mức thấp gần 0 để kích thích nền kinh tế.

Về phía Ngân hàng trung ương của Cộng hòa Czech và Ba Lan, để chống lạm phát gia tăng cũng đã bắt đầu triển khai chương trình tăng lãi suất. Cụ thể Ngân hàng trung ương Czech đã tăng chi phí đi vay 125 điểm cơ bản lên 2,75% – mức cao nhất trong gần 25 năm trở lại đây. Tương tự Ngân hàng trung ương Ba Lan cũng tăng lãi suất tham chiếu 75 điểm cơ bản lên 1,25% và cam kết sẽ làm bất cứ điều gì cần thiết để kìm chế lạm phát.

Tại Nga, lạm phát kéo dài từ nhiều tháng nay và không ngừng gia tăng gây áp lực lên Ngân hàng Trung ương Nga. Trong tháng 10, giá tiêu dùng của nước này tăng 8,1%, mức cao nhất kể từ đầu năm 2016 và cao hơn mức dự báo trung bình 8% của các nhà phân tích do Bloomberg khảo sát. Riêng giá thực phẩm tăng vọt 10,1% và chỉ số lạm phát cốt lõi cũng tăng.

Tại châu Á, đợt bùng phát virus biến thể Delta đã lây lan sang 19 trong số 31 tỉnh, thành phố ở Trung Quốc. Đây là mức lây lan rộng nhất mà Bắc Kinh phải đối mặt kể từ khi dập tắt làn sóng dịch bệnh ở Vũ Hán hồi cuối năm 2019. Chủng virus Delta dễ lây lan hơn nhiều so với các chủng virus trước đây, buộc Bắc Kinh phải đưa ra các biện pháp mạnh tay nhằm đối phó với virus. Điều này khiến nền kinh tế thứ hai thế giới lại một lần nữa chìm trong khủng hoảng

Bối cảnh dịch Covid-19 tái bùng phát và ngày càng lan rộng; thời tiết lạnh giá, mưa nhiều ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và cả khả năng gia tăng căng thẳng với Đài Loan (Trung Quốc)…, chính quyền Bắc Kinh đã phải ra lời kêu gọi các địa phương nỗ lực đảm bảo đủ nguồn cung cấp lương thực trong mùa đông và khuyến khích người dân tích trữ một số nhu yếu phẩm.

Theo dữ liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc, giá thực phẩm tại đất nước 1,4 tỷ dân ghi nhận mức tăng hàng tuần trong tháng 10/2021. Từ ngày 25 – 31/10, rổ hàng hóa gồm 30 loại rau đã tăng 6,6% so với tuần trước đó, lên 5,99 NDT/kg; trong khi tuần 20-26/9, con số này chỉ khoảng 4,39 NDT/kg.

Bảo Ngọc