ASEAN phải được chuyển đổi hoặc thay thế

“Cuộc đảo chính ngày 1 tháng 2 ở Myanmar đã gây ra một cú sốc đối với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), sự kiện này đã bộc lộ một cách tàn bạo những thiếu sót cơ bản của ASEAN trong vai trò một nhóm khu vực gắn kết. Đã đến lúc thiết lập một cấu trúc mới có thể cung cấp khả năng lãnh đạo và phối hợp rất cần thiết giữa các quốc gia trong khu vực này”. Đó là nhận định của cựu ngoại trưởng Thái Lan Kasit Piromya từ năm 2008 đến năm 2011.

Giữa những do dự và lúng túng, rõ ràng nguyên tắc cốt lõi của ASEAN là không can thiệp vào công việc của các quốc gia thành viên đã trở thành rào cản để giải quyết cuộc khủng hoảng Myanmar.

Kết luận duy nhất có thể là ASEAN thiếu cả ý chí và năng lực để phục vụ lợi ích chung. Do đó, nó phải được chuyển đổi hoặc thay thế, với mục tiêu nâng cao vị thế của người dân. Và nền tảng kế thừa của nó phải dựa trên nguyên tắc tất cả các quốc gia thành viên phải là các nền dân chủ.

Do ASEAN tiếp tục thất bại trong việc ngăn chặn các vụ nổ súng ở Myanmar, một nhóm nhỏ các chính trị gia và nhà tư tưởng trong khu vực đã đưa ra đề xuất về một tổ chức thay thế dựa trên các giá trị phổ quát và các nguyên tắc dân chủ. Đề xuất của chúng tôi về một Cộng đồng Đông Nam Á, được đưa ra vào ngày 12 tháng 5, cũng sẽ từ bỏ nguyên tắc không can thiệp khi nhân quyền bị đe dọa. Chúng tôi đang mời các công dân khắp Đông Nam Á giúp đỡ để phát triển khái niệm này.

ASEAN đã đạt được các mục tiêu ban đầu, được thông qua khi được thành lập ở đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh vào năm 1967, đó là chấm dứt các tranh chấp lãnh thổ đối đầu và sự ngờ vực lẫn nhau, thúc đẩy hợp tác, hòa bình và thịnh vượng trong khu vực.

Các chính khách sáng lập, đến từ Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan, đã nhìn thấy tầm nhìn tập thể và mục tiêu chung của họ đạt được những kết quả hữu hình trong suốt cuộc đời của họ. Đã có hòa bình. Đã có sự thịnh vượng.

Các nhà lãnh đạo ASEAN có đủ can đảm và quyết tâm để chèo lái khu vực thành công vượt qua thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Những năm 1990 và 2000 chứng kiến ​​sự lan rộng của các lực lượng thị trường toàn cầu đến Đông Dương và cuối cùng là Myanmar, trong khi ASEAN tăng từ 5 lên 10 quốc gia thành viên.

Sự mở rộng của ASEAN thể hiện mong muốn của các thành viên chấm dứt sự đối kháng về ý thức hệ và những căng thẳng lịch sử để người dân trong khu vực có thể sống trong hòa bình thông qua sự tha thứ và hòa giải lẫn nhau. Họ nhìn thấy một tương lai tươi sáng hơn, trong đó các nước ký kết sẽ cùng nhau tiến lên để đạt được thịnh vượng thông qua kết nối, phụ thuộc lẫn nhau và chia sẻ tiến bộ công nghệ trong một thế giới toàn cầu hóa.

Có một cảm giác tự tin và lạc quan. Người ta công nhận rằng Đông Nam Á có tiềm năng trở thành một khu vực hung mạnh vì vị trí địa lý của khu vực này nằm gần hai đại dương lớn, giúp tiếp cận với các tuyến đường biển lớn nhất thế giới cùng với nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, dân số ngày càng tăng và thị trường lớn.

Một cột mốc quan trọng xảy ra vào năm 2007, khi các quốc gia thành viên thông qua Hiến chương ASEAN, thành lập khối như một thực thể dựa trên quy tắc. Hiến chương tôn trọng dân chủ và nhân quyền trong số các nguyên tắc của nó, ngụ ý cam kết đạo đức của mỗi quốc gia thành viên đối với những lý tưởng đó. ASEAN cũng thành lập một ủy ban nhân quyền liên chính phủ.

Nhưng cam kết của nó đối với nhân quyền đã bị hủy hoại nghiêm trọng bởi thực tế là (không giống như Liên minh châu Âu) tư cách thành viên không dựa trên yêu cầu rằng các thành viên phải có hệ thống chính trị dân chủ cam kết với các giá trị phổ quát.

Các quốc gia thành viên luôn sử dụng nhiều mô hình chính trị khác nhau. Nhưng hầu hết gần đây đã chuyển sang một số hình thức chuyên chế, với sự nhấn mạnh mới về chủ quyền quốc gia và nguyên tắc không can thiệp vào công việc của nhau. Nhìn chung, các quốc gia thành viên đã phớt lờ các cam kết của họ nhằm duy trì các giá trị phổ quát như bảo vệ các quyền tự do dân sự.

ASEAN sống sót sau Chiến tranh Lạnh với các chế độ chính trị và ý thức hệ khác nhau. Trong thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh, các quốc gia thành viên đoàn kết trên nguyên tắc đạt được sự thịnh vượng chung trong một môi trường hòa bình.

Nhưng ASEAN không thể tồn tại nếu không đạt được niềm tin chung về sự cởi mở và tự do. Nó không thể bỏ qua trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ nhân quyền và chống lại chủ nghĩa độc tài nếu nó muốn duy trì sự tín nhiệm. Các vấn đề ở xa có thể ít được quan tâm hơn, nhưng tổ chức không thể bỏ qua các vấn đề ở sân sau của chính mình.

Một giải pháp sẽ là ASEAN bắt đầu một quá trình trong thập kỷ tới, yêu cầu các quốc gia thành viên của mình bắt đầu dân chủ hóa hoặc mất tư cách thành viên. Mặc dù điều đó có thể dẫn đến chia rẽ giữa các nhà lãnh đạo khu vực, nhưng quyết định cuối cùng thuộc về 650 triệu người của ASEAN, những người chắc chắn sẽ thích sống mà không sợ hãi và ép buộc.

Nếu ASEAN lựa chọn duy trì nguyên trạng, ASEAN sẽ bị suy tàn và tan rã. Nếu điều đó xảy ra, các đề xuất của chúng tôi về một cộng đồng thay thế sẽ cung cấp một giải pháp thay thế khả thi. Người dân Đông Nam Á có khả năng và ý chí xây dựng một ASEAN mới. Sau tất cả, đó là tương lai của họ.

Minh Vương (Theo Nikkei Asia)