Áp lực đè lên vai doanh nghiệp ngành dệt may, da giày
Thời gian vận chuyển hàng bằng đường biển tăng gấp đôi (do các đợt giãn cách xã hội kéo dài, chi phí vận tải, logistics tăng cao…) là nguyên nhân khiến 68% doanh nghiệp da giày, dệt may ở Việt Nam bị đối tác phạt hợp đồng; 12% bị hủy đơn hàng, phải đền bù cho đối tác và 21% bị huỷ hợp đồng, không phải đền bù…
Tại toạ đàm “Chung tay vì sự phục hồi bền vững ngành dệt may – da giày”, bà Đỗ Quỳnh Chi – Trung tâm Nghiên cứu quan hệ lao động cho biết thêm bên cạnh việc bị đối tác phạt hợp đồng, các doanh nghiệp da giày, dệt may còn phải đối diện với sự dịch chuyển đơn hàng và thực trạng này có thể tiếp diễn trong những tháng cuối năm. Tuy nhiên các đối tác cho biết họ chỉ dịch chuyển tạm thời để đáp ứng đơn hàng và nhu cầu mua sắm lớn vào dịp cuối năm tại châu Âu, Mỹ chứ không phải lâu dài.
Còn theo ông Trương Văn Cẩm – Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), chưa bao giờ hai ngành dệt may, da giày lại đứng trước nguy cơ lớn về đứt gãy chuỗi cung ứng, thiếu hụt nguồn nhân lực như hiện nay. Ngoài kim ngạch xuất khẩu sụt giảm, kết quả khảo sát cho thấy các doanh nghiệp dệt may, da giày cũng đang chịu gánh nặng chi phí lớn từ các đợt giãn cách xã hội kéo dài và thiếu lao động trầm trọng do làn sóng lao động di cư về quê. Hơn 40% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết chi phí chống dịch chiếm khoảng 20% chi phí vận hành của doanh nghiệp. Khoản chi phí khá lớn khiến nhiều doanh nghiệp không thể duy trì sản xuất “3 tại chỗ”.
Ngoài ra các doanh nghiệp trong ngành còn đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực do làn sóng dịch chuyển về quê tránh dịch. “Một lần nữa chuỗi cung ứng ngành dệt may và da giày đứng trước nguy cơ đứt gãy,nhưng không phải do tác động bên ngoài, mà ở vấn đề nội tại bên trong” – Phó Chủ tịch VITAS nhận xét
Đồng quan điểm, ông Nhạc Phan Linh – Viện Công nhân Công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho biết do lo ngại mô hình sản xuất “3 tại chỗ” áp lực lớn, nguy cơ lây nhiễm bệnh cao nên nhiều lao động đã chủ động bỏ việc, di cư từ Nam ra Bắc. Nhóm lao động có gia đình khi di cư về quê đều cho biết họ không muốn trở lại miền Nam mà sẽ tìm việc làm ở quê để ổn định cuộc sống, tiện chăm sóc gia đình và con cái. “Vấn đề nhức nhối nhất hiện nay chính là làn sóng người lao động di cư về quê do gặp bất ổn về tâm lý cũng như về sức khoẻ do dịch bệnh. Điều cần thiết lúc này là các doanh nghiệp, chính quyền địa phương phải tích cực hỗ trợ để người lao động sớm ổn định cuộc sống” – ông Linh khuyến nghị.
Cũng xoay quanh khó khăn đối với doanh nghiệp 2 ngành xuất khẩu tỷ USD, bà Phan Thị Thanh Xuân – Tổng thư ký Hiệp hội Da giày túi xách Việt Nam (LEFASO) nhận định điều kiện để mở cửa sản xuất trong tình hình mới vẫn còn khá phức tạp. Đơn cử vấn đề di chuyển lao động giữa các địa phương khi nhà máy khôi phục lại sản xuất cũng vấp phải những rào cản khác nhau, không thống nhất giữa các địa phương. Chuỗi cung ứng đứt gãy, chi phí vận chuyển tăng cao, nguồn nhân lực bị ảnh hưởng khiến các doanh nghiệp vốn đã khó khăn nay càng thêm kiệt quệ về tài chính.
Một áp lực khác với các doanh nghiệp ngành dệt may và da giày, theo Cục phó Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải, chính là sự thiếu thống nhất trong thực thi phương án phòng, chống dịch của các địa phương. “Bất cập nhất hiện nay là mỗi địa phương lại áp dụng các biện pháp khác nhau trong di chuyển của người lao động. Để khắc phục bất cập này, Chính phủ cần có văn bản chung, trong đó quy định rõ các tiêu chí người lao động phải đáp ứng để được tự do di chuyển, tránh tình trạng phụ thuộc vào quyền địa phương này hay địa phương khác” – ông Hải đề xuất.
Ngoài ra Cục phó Cục Xuất nhập khẩu cũng kiến nghị khi đã thay đổi chủ trương chống dịch từ “zero Covid-19” sang thích ứng, sống chung với Covid-19 thì cũng cần chuyển hướng chống dịch từ tập trung sang phân tán; tức là trao quyền cho doanh nghiệp tự chủ động xét nghiệm, tự chủ các biện pháp phòng, chống dịch… Đồng thời các cấp chính quyền phải có chính sách hỗ trợ tài chính mạnh hơn để tiếp sức cho doanh nghiệp có nguồn lực phục hồi sản xuất. Về phía các doanh nghiệp nên tránh tình trạng “bỏ trứng vào một giỏ” mà cần chú trọng đa dạng hoá chuỗi cung ứng; xây dựng phương án sản xuất kinh doanh, quỹ phòng ngừa rủi ro, luôn giữ tư thế chủ động cho mọi tình huống.
Để đảm bảo nguồn nhân lực phục vụ sản xuất, ông Nhạc Phan Linh khuyến nghị các doanh nghiệp cần có giải pháp giữ chân người lao động cũng như quan tâm hỗ trợ tài chính, chăm lo sức khoẻ, thể lực khôi phục tâm lý của người lao động. Về phía chính quyền địa phương, các Bộ, ban ngành cần đẩy nhanh việc tiêm vaccine cho lao động khu vực sản xuất để doanh nghiệp đủ lực lượng “lao động xanh” phục vụ tái sản xuất.
Duy Anh
