Ảnh hưởng của trận động đất tới tương lai Thổ Nhĩ Kỳ

Cuộc sống của hàng triệu người trên khắp Thổ Nhĩ Kỳ và Syria đã thay đổi mãi mãi vào thứ Hai, khi hai trận động đất liên tiếp gây ra sóng xung kích trong phạm vi hàng trăm dặm.

Với lớp bụi của thảm họa vẫn đang lắng xuống, các nhà phân tích khu vực đang khoanh vùng tác động gợn sóng dài hạn mà thảm họa có thể gây ra đối với Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia có dân số 85 triệu người vốn đã sa lầy trong các vấn đề kinh tế trong khi quân đội, nền kinh tế, và chính trị của nước này có tác động lớn vượt xa biên giới của nó.

Một năm quan trọng đối với Thổ Nhĩ Kỳ

Năm nay sẽ đóng vai trò là một bước ngoặt quan trọng đối với Thổ Nhĩ Kỳ, khi nước này tiến đến cuộc bầu cử tổng thống vào ngày 14 tháng 5. Kết quả của cuộc bầu cử đó – dù Tổng thống đương nhiệm Recep Tayyip Erdogan có tiếp tục nắm quyền hay không – sẽ gây ra những hậu quả to lớn đối với dân số, nền kinh tế, tiền tệ và nền dân chủ của họ.

Phản ứng của Erdogan đối với thảm họa – và những lời kêu gọi tiềm năng về trách nhiệm giải trình tại sao rất nhiều tòa nhà được thiết kế không đủ để chống chọi với những chấn động như vậy – giờ đây sẽ đóng một vai trò quan trọng trong tương lai chính trị của ông.

Mike Harris, người sáng lập Cribstone Strategy Macro, nói với CNBC hôm thứ Ba: “Nếu nỗ lực giải cứu không được xử lý tốt đẹp và khiến mọi người thất vọng, sẽ có phản ứng dữ dội tại Thổ Nhĩ Kỳ. Và vấn đề khác tất nhiên là tại sao các tòa nhà đã bị phá hủy. Đây có thể là một số trở ngại nghiêm trọng đối với Erdogan. Vì vậy, Erdogan đã mất quyền kiểm soát tình hình”.

Ông Erdogan đã kêu gọi bầu cử sớm vào tháng 5 trong bối cảnh khủng hoảng chi phí sinh hoạt quốc gia, với lạm phát địa phương trên 57% – giảm từ mức hơn 80% trong khoảng thời gian từ tháng 8 đến tháng 11. Một số nhà phân tích nói rằng động thái này cho thấy sự cấp bách của Erdogan trong việc đảm bảo một nhiệm kỳ nắm quyền khác trước khi các chính sách kinh tế gây tranh cãi của ông phản tác dụng.

Lo lắng về kinh tế

Sự suy giảm kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ được thúc đẩy bởi sự kết hợp của giá năng lượng toàn cầu cao, đại dịch Covid-19 và chiến tranh ở Ukraine, và chủ yếu là do các chính sách kinh tế do Erdogan chỉ đạo đã kìm hãm lãi suất bất chấp lạm phát tăng vọt, khiến đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ giảm giá trị. Dự trữ ngoại hối của Thổ Nhĩ Kỳ đã giảm mạnh trong những năm gần đây và thâm hụt tài khoản vãng lai của Ankara đã tăng lên.

Đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ đã mất gần 30% giá trị so với đồng đô la trong năm ngoái, gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức mua của người Thổ Nhĩ Kỳ và làm tổn hại đến danh tiếng của ông Erdogan.

Các đảng đối lập của Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa đưa ra ứng cử viên của họ. Người thách thức tiềm năng mạnh nhất, Thị trưởng Istanbul Ekrem Imamoglu, đã bị bắt và bị cấm tham gia chính trị vào tháng 12 vì những cáo buộc mà các đồng minh của ông cho là có động cơ chính trị và chỉ được sử dụng để ngăn cản ông ra tranh cử tổng thống.

NATO và vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ trên vũ đài toàn cầu

Trên bình diện quốc tế, tương lai của Thổ Nhĩ Kỳ ảnh hưởng đến cuộc chiến ở Ukraine, do ông Erdogan đóng vai trò trung gian hòa giải giữa Ukraine và Nga. Thổ Nhĩ Kỳ là thành viên chính của NATO vẫn cản trở việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập liên minh phòng thủ hùng mạnh này.

Ankara cũng đang làm trung gian cho Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen giữa Ukraine và Nga, cho phép xuất khẩu các nguồn cung cấp ngũ cốc quan trọng từ Ukraine sang phần còn lại của thế giới bất chấp lệnh phong tỏa hải quân của Nga đối với các cảng Biển Đen của Ukraine.

Phản ứng của Erdogan đối với trận động đất – và kết quả bầu cử sau đó – sẽ có tác động đến tất cả những điều này.

Diệu Anh