Vận dụng khái niệm Made in Vietnam còn nhiều lúng túng

Hội thảo xin ý kiến về dự thảo Thông tư quy định về cách xác định sản phẩm, hàng hóa là sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam được Bộ Công Thương tổ chức vào sáng ngày 25/9 tại Hà Nội.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh trực tiếp ghi nhận và giải đáp những góp ý về Thông tư “Made in Vietnam”.

Tại Hội thảo, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, việc thiếu vắng các quy định như thế nào thì một sản phẩm được coi là “sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam” hay “sản xuất tại Việt Nam” đã khiến nhiều tổ chức và cá nhân lúng túng khi muốn ghi chính xác nước xuất xứ trên nhãn sản phẩm.

“Trên thực tế, một số mặt hàng dù chỉ trải qua các công đoạn gia công, lắp ráp, chế biến đơn giản tại Việt Nam nhưng cũng gắn nhãn “sản xuất tại Việt Nam” khiến người tiêu dùng thắc mắc, thậm chí bức xúc nhưng các cơ quan chức năng lại không có căn cứ để phân xử”, ông Hải chỉ rõ.

Đại diện Hiệp hội Sữa Việt Nam cho rằng, việc xác định hàm lượng giá trị gia tăng tối thiểu 30% để khẳng định là sữa “made in Vietnam” rất khó, do mặt hàng sữa phải nhập khẩu nguyên liệu rất nhiều. Tuy nhiên, công thức, dây chuyền sản xuất… lại do doanh nghiệp Việt Nam thực hiện.

Trả lời về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho hay, chỉ khi nào sữa bột sản xuất trên lãnh thổ Việt Nam có giá trị nguyên liệu nhập khẩu thấp hơn 30% thì mới nên ghi xuất xứ Việt Nam, còn lại nên ghi xuất xứ khác. Sau này nếu quy định cho phép ghi nhãn mở rộng thì sẽ cụ thể hơn. Ví dụ, “sữa bột được sản xuất tại Việt Nam, nhập khẩu X% nguyên liệu từ thị trường Y…”.

Đại diện VCCI đưa ra một số quan điểm như: Việc xác định nhãn mác cho hàng hoá đã có Nghị định 43 điều chỉnh, nhưng bản dự thảo Thông tư có Điều 3 nói đến khái niệm “xuất xứ Việt Nam là hàng hoá Việt Nam”, tức là có thể hiểu xuất xứ tại Việt Nam là hàng hoá Việt Nam hoặc hiểu ngược lại hàng hoá Việt Nam là xuất xứ Việt Nam hay không?

VCCI cũng đặt vấn đề về việc hàng hoá được phép thể hiện xuất xứ Việt Nam trên nhãn mác nhưng nếu không dùng thì có được sử dụng những cụm từ như “sản phẩm Việt Nam”, “chế tạo tại Việt Nam” hay không? Bên cạnh đó, VCCI cho rằng, những khái niệm đưa ra trong Thông tư mới chỉ quy định với hàng hoá xuất khẩu chứ không bao gồm hàng hoá lưu thông trong lãnh thổ Việt Nam.

Trả lời đại diện VCCI, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết, Ban soạn thảo cho rằng hàng hoá xuất khẩu và hàng hoá lưu thông trong nước có khác nhau. Hàng hoá lưu thông trong nước còn liên quan đến việc tiếp thị sản phẩm bên cạnh việc ghi nhãn xuất xứ, ví dụ như hàng hoá sản xuất tại địa chỉ nào sẽ không cần ghi xuất xứ nữa, trong những quy định trước đây đã cho phép Doanh nghiệp thực hiện điều này. Tuy nhiên với Nghị định 43/2017 về nhãn hàng hoá không cho phép ghi như vậy mà bắt buộc Doanh nghiệp phải ghi xuất xứ.

Với quy định các cụm từ “chế tạo, sản xuất, chế tác…”, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết, dự thảo Thông tư không hoàn toàn quy định xuất xứ mà quy định như thế nào là hàng Việt Nam và như thế nào là xuất xứ của Việt Nam. Với vấn đề VCCI nêu, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết Ban soạn thảo sẽ tiếp thu và khắc phục.

Về phạm vi điều chỉnh của Thông tư, Thứ trưởng Khánh cho biết sẽ áp dụng thống nhất bởi nếu chỉ áp dụng cho hàng hoá sản xuất tại Việt Nam mà không áp dụng với hàng hoá nhập khẩu thì khi vi phạm sẽ rất khó xử lý.

“Việc ghi hay không ghi nhãn hàng hoá là không bắt buộc. Nếu Doanh nghiệp nhập khẩu hàng hoá chưa chắc chắn về xuất xứ hàng hoá, họ có thể dán nhãn theo hiểu biết của họ. Còn nếu đã dán nhãn “made in Vietnam” thì bắt buộc phải theo những quy định trong Thông tư này”, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh khẳng định.

Góp ý cho dự thảo, đại diện Bộ Tư pháp cho rằng, việc có quy định chính thức về hàng hóa “made in Vietnam” là cần thiết, song do văn bản này chứa đựng những quy định về yêu cầu, tiêu chí để sản phẩm, hàng hóa được xác định là hàng hóa của Việt Nam, tức là chứa đựng những quy định về điều kiện mà theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 thì không thể ban hành dưới hình thức Thông tư của Bộ trưởng.

Thay vào đó, cần ban hành Nghị định của Chính phủ. Bên cạnh đó, đại diện Bộ Tư pháp cũng chỉ ra một số quy định chưa cụ thể, cần được viết lại cho rõ ràng hơn.

Phản hồi ý kiến này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết, nhóm soạn thảo đã đề nghị để văn bản dưới dạng Nghị định nhưng không được, bởi lẽ hiện nay chưa có luật nào quy định về hàng hóa sản xuất tại Việt Nam. Tuy vậy, khi để dưới dạng Thông tư, đúng là có một số vấn đề vượt thẩm quyền. Bộ Công Thương sẽ báo cáo Thủ tướng về hình thức văn bản.

Thêm vào đó, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh khẳng định, về cơ bản, dự thảo Thông tư này được xây dựng phù hợp với các cam kết quốc tế và quy định trong nước về xuất xứ hàng hóa, đảm bảo sự tương thích giữa hàng hóa lưu thông trong nước với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu.

“Thông tư sẽ không làm phát sinh thêm chi phí cho doanh nghiệp bởi ghi nhãn hàng hóa và công bố nước xuất xứ trên nhãn hàng hóa đã làm từ lâu là yêu cầu bắt buộc theo quy định của Nghị định 43. Thông tư chỉ giúp các tổ chức, cá nhân có căn cứ để thực hiện đúng yêu cầu của Nghị định 43, giúp loại bỏ các trường hợp vô tình hay cố tình vi phạm thông tin về nước xuất xứ. Các doanh nghiệp chân chính sẽ không phải đối diện với nguy cơ cáo buộc “gian lận xuất xứ”, tránh được rủi ro kiện tụng và mất uy tín với người tiêu dùng”, Thứ trưởng nói.

Ngoài ra, kết hợp với việc thực thi nghiêm túc Nghị định 43 tại cửa khẩu, Thông tư cũng sẽ giúp loại bỏ dần tình trạng hàng nhập khẩu nhập nhèm đội lốt hàng Việt Nam như đã rải rác xảy ra trong thời gian qua.

Huy Hoàng