Nội tại kinh tế Mỹ và loạt mâu thuẫn mới nảy sinh

Bất chấp những dự báo về nguy cơ một cuộc suy thoái cận kề, nền kinh tế Mỹ vẫn đang trên đà tăng trưởng; chi tiêu của người tiêu dùng tiếp tục vững mạnh dù lãi suất cao hơn. Trong khi đó thị trường lao động dù có dấu hiệu hạ nhiệt song tăng trưởng việc làm vẫn rất mạnh mẽ…

Tuy nhiên đây cũng chính là thời điểm nội tại nền kinh tế Mỹ nảy sinh một loạt mâu thuẫn. Dù các “ông lớn” như Walmart, Disney, Amazon, 3M, General Motors, Meta Platforms…đồng loạt thông báo sa thải nhân sự thì nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn tạo thêm tới 1,2 triệu việc làm mới trong năm nay. Tỷ lệ thất nghiệp cũng ở mức thấp nhất kể từ năm 1969.

Hoạt động tuyển dụng ở Thung lũng Silicon đang “đóng băng” nhưng nhu cầu nhân lực ngành công nghệ ở những nơi khác vẫn tăng mạnh, nhất là là lĩnh vực hệ thống máy tính và dịch vụ tin học. Cùng với công nghệ, thị trường việc làm ngành xây dựng cũng rất sôi động với 7,9 triệu lao động được tuyển dụng trong tháng 4.

Đặc biệt sau nhiều thập kỷ tăng trưởng lương ì ạch, lần đầu tiên người lao động Mỹ giành được ưu thế trên thị trường việc làm khi họ được hưởng mức tăng lương kỷ lục (đặc biệt là với nhóm thu nhập thấp), được hưởng nhiều quyền lợi hơn và các đặc quyền khác như giờ làm việc linh hoạt hơn. Số liệu từ báo cáo việc làm của Bộ Lao động Mỹ cho thấy trong tháng 4/2023, lương trung bình tại Mỹ tăng 4,4% so với cùng kỳ năm ngoái.

Kể từ giữa năm 2021 đến nay, lương nhân công tại Mỹ duy trì mức tăng trên 4%/tháng. Đặt trong bối cảnh nguồn nhân lực ngày càng khan hiếm (do dịch bệnh, xu hướng nghỉ hưu sớm, quy định hạn chế lao động nhập cư…), cùng với việc tuyển dụng thêm nhân viên mới, nhiều công ty tại Mỹ cũng đã thực hiện tăng lương thưởng, phúc lợi để khuyến khích và giữ chân người lao động. Dù vậy mức tăng lương hiện tại được coi là quá mạnh so với mục tiêu kiềm chế lạm phát của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Trong họp báo tuần trước sau khi nâng lãi suất, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết mức tăng 3% đang tiệm cận với mục tiêu mà Fed đặt ra để kéo lạm phát về 2%.

Tăng trưởng việc làm và tiền lương tăng đang tạo ra những thách thức mới cho Fed trong cuộc chiến chống lạm phát. Tuy nhiên việc này cũng đồng thời giúp củng cố tiêu dùng và ngăn suy thoái.

Tuần trước tại cuộc họp công bố quyết định nâng lãi suất, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết Mỹ có thể tránh được suy thoái song không loại trừ khả năng xấu rằng nền kinh tế hàng đầu thế giới vẫn có thể rơi vào một cuộc suy thoái nhẹ.

Hiện tại khả năng “hạ cánh mềm” của nền kinh tế Mỹ đang phải đối mặt với 2 thách thức lớn: khủng hoảng ngành ngân hàng sau vụ sụp đổ của Silicon Valley Bank và cuộc chiến trần nợ công giữa các chính trị gia. Dù biến động trong ngành ngân hàng đang dần lắng xuống nhưng cuộc chiến trần nợ công lại đang “nóng” lên từng ngày.

Không như các nước phát triển khác, Mỹ áp giới hạn nghiêm ngặt về số tiền chính phủ có thể đi vay vì chính phủ chi nhiều hơn thu, các nhà hoạch định chính sách nước này phải nâng trần nợ định kỳ.

Hôm 8/5, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã lên tiếng cảnh báo nước Mỹ có nguy cơ vỡ nợ vào ngày 1/6 tới nếu Quốc hội không nâng trần nợ công. Đây không phải lần đầu tiên bà Janet Yellen đưa ra cảnh báo này.

Trước đó hồi cuối tháng 4, Bộ trưởng Tài chính Mỹ cảnh báo nếu Mỹ vỡ nợ, người dân sẽ mất việc làm, các khoản thanh toán nợ mua nhà, mua xe và thẻ tín dụng cũng sẽ tăng lên. Điều này có thể gây ra thảm họa kinh tế – tài chính sâu rộng và làm tăng chi phí đi vay. Các khoản đầu tư trong tương lai sẽ trở nên đắt đỏ hơn đáng kể.

Dù vậy, thị trường chứng khoán Mỹ dường như chưa bị tác động. Chỉ số S&P 500 năm nay đã tăng gần 8%; thậm chí Nasdaq Composite tăng tới 17%. Tuy nhiên Seema Shah – Chiến lược gia toàn cầu tại Principal Global Investors cho rằng trong vài tuần tới tình hình có thể đảo chiều. Nếu thị trường chứng khoán vẫn vững chắc, Quốc hội sẽ không bị áp lực phải đạt thỏa thuận trần nợ công. Tuy nhiên phải có chất xúc tác cần thiết như năm 2011 hay năm 2013 thì quá trình này mới được đẩy nhanh.

Cụ thể năm 2011, Quốc hội Mỹ đạt thỏa thuận nâng trần nợ công chỉ 2 ngày trước thời hạn mà Bộ Tài chính Mỹ ước tính ngân sách sẽ cạn kiệt. Đây cũng là năm đầu tiên và duy nhất Mỹ bị tụt xếp hạng tín nhiệm. Riêng trong năm 2013, cuộc chiến trần nợ công thậm chí khiến chính phủ Mỹ phải đóng cửa.

Còn trong năm nay, ông Greg Valliere – Chiến lược gia chính sách Mỹ tại AGF Investments nhận xét các thị trường tài chính vẫn chưa cho thấy sự lo ngại lớn và có thể lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ tăng cao hơn. “Tôi cho rằng tâm lý trên thị trường chứng khoán đang như trong truyện ngụ ngôn “Chú bé chăn cừu”. Mọi người đều nghĩ như những lần trước, mọi việc rồi sẽ được giải quyết vào phút cuối” – Greg Valliere nhận định.

Vũ Nguyên