Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ sớm phê duyệt Đề án nâng mức dự trữ xăng dầu quốc gia lên 1 tháng
Tại Việt Nam hiện có hai loại hình dự trữ xăng dầu gồm dự trữ lưu thông của doanh nghiệp và dự trữ xăng dầu quốc gia. Theo báo cáo về quản lý Nhà nước mặt hàng xăng dầu của Bộ Công Thương, hiện lượng xăng dầu dự trữ quốc gia vẫn thấp, chỉ tương đương 9 ngày nhập ròng và 6,5 ngày tiêu thụ; trong khi đó lượng xăng dầu dự trữ của doanh nghiệp cũng không đủ cho 20 ngày dẫn đến tình trạng thiếu cục bộ.
Đối với loại hình dự trữ lưu thôn của doanh nghiệp g, Điều 31 Nghị định 38/2014/NĐ-CP (sửa đổi bởi khoản 23 Điều 1 Nghị định 95/2021/NĐ-CP) quy định mức dự trữ xăng đầu đối với thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu phải đạt mức tối thiểu bằng 20 ngày cung ứng, tính theo sản lượng tiêu thụ nội địa bình quân một (01) ngày của năm trước liền kề, cả về cơ cấu chủng loại; bao gồm dự trữ phục vụ an ninh năng lượng quốc gia, dự trữ lưu thông bắt buộc.
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, trong 5 năm qua (2017 – 2021) các doanh nghiệp đầu mối cơ bản thực hiện đúng dự trữ lưu thông, đảm bảo đủ hàng cho hệ thống phân phối, thị trường nội địa, ngay cả khi nguồn cung trong nước gặp sự cố, nhà máy ngừng sản xuất như hồi đầu năm nay. Tuy vậy việc duy trì lượng hàng dự trữ lưu thông theo quy định 20 ngày tiêu thụ có những thời điểm không đạt, hoặc khi nhu cầu tăng đột biến, thị trường thấy xu hướng giá tăng cao, lượng hàng và chủng loại dự trữ lưu thông phân bổ cho địa bàn không đều nên không cung ứng kịp thời cho các cửa hàng bán lẻ, khiến nguồn cung bị gián đoạn một số thời điểm. Hậu quả là nguồn cung xăng dầu tại một số địa phương bị gián đoạn, thiếu cục bộ. “Xăng dầu là mặt hàng doanh nghiệp kinh doanh thường xuyên và họ phải tự bỏ chi phí duy trì tồn kho. Chính vì vậy ở những thời điểm giá xăng dầu tăng cao kéo theo chi phí dự trữ tăng, trong khi giá bán do Nhà nước kiểm soát hầu như không bao gồm chi phí dự trữ buộc doanh nghiệp phải giảm tối đa hàng lưu kho để đảm bảo hiệu quả kinh doanh. Chưa kể mỗi khi có thông tin giá xăng dầu sắp tăng, cả người dân lẫn doanh nghiệp sử dụng đều đổ xô đi mua tích trữ, dẫn tới nguy cơ về an toàn cháy nổ, ảnh hưởng tới khả năng cung cấp hàng liên tục của doanh nghiệp xăng dầu” – Bộ Công Thương nhìn nhận.
Đối với loại hình dự trữ xăng dầu quốc gia, mức bình quân 5 năm qua khoảng hơn 370.000 m3/năm, tương đương 9 ngày nhập khẩu ròng và 6,5 ngày tiêu thụ. Con số này được đánh giá là khá thấp so với nhu cầu thực tế. Hậu quả là công tác điều hành xăng dầu sẽ gặp khó khăn khi thị trường biến động, nhu cầu tăng cao hoặc khi thế giới bất ổn về nguồn cung, nguồn cung trong nước có vấn đề…
Trên thế giới, Mỹ hiện là quốc gia có kho dự trữ dầu chiến lược (SPR) lớn nhất thế giới, được lập từ đầu thập niên 1970. Ở giai đoạn cao điểm, SPR lưu trữ 727 triệu thùng dầu (năm 2009), sau đó giảm dần về 714 triệu thùng – cao gấp 36 lần tiêu thụ bình quân của người Mỹ (20 triệu thùng dầu/ngày). Đến thời điểm giữa tháng 5/2022, do ảnh hưởng của cuộc chiến Nga – Ukraine, lượng lưu trữ của SPR đã giảm chỉ còn 538 triệu thùng; tuy nhiên con số này vẫn đủ đáp ứng nhu cầu của người dân Mỹ trong hơn một tháng
Sau Mỹ, Trung Quốc cũng sở hữu kho dự trữ xăng dầu khổng lồ với khoảng 37,8 triệu tấn, tương đương 281 triệu thùng vào năm 2018, đủ đáp ứng nhu cầu của người dân trong khoảng 40-50 ngày. Theo kế hoạch, kho dầu của Trung tâm Dự trữ Dầu Chiến lược Quốc gia Trung Quốc sẽ có tổng dung tích 70 triệu m3, tạo ra nguồn cung dự phòng tương đương 100 ngày nhập khẩu.
Một số quốc gia khác như Australia, Nhật Bản, Ấn Độ… cũng dự trữ xăng dầu quốc gia ở mức 20-30 ngày. Nếu so với các quốc gia này thì mức dự trữ hiện tại của Việt Nam chỉ bằng 1/3-1/8. Việt Nam cũng đã rất cân nhắc về vấn đề này song phải cân đối tài chính và nâng dự trữ xăng dầu quốc gia theo từng bước.
Hiện hàng dự trữ xăng dầu quốc gia vẫn được tồn trữ tại 24 kho trên cả nước của các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu lớn; Nhà nước ký hợp đồng với doanh nghiệp và trả phí theo định mức. Có thể thấy trong 5 năm qua, Việt Nam chưa phải xuất kho hàng dự trữ quốc gia cho tình huống đột xuất, khẩn cấp. Tuy nhiên Bộ Công Thương cho rằng sắp tới đây cần tăng lượng dự trữ xăng dầu quốc gia để đáp ứng yêu cầu khi có tình huống đột xuất xảy ra trước những diễn biến phức tạp, khó đoán định của tình hình thế giới, khu vực.
Được biết, Bộ Công Thương cũng đã xây dựng đề án trình Chính phủ nâng mức dự trữ xăng dầu quốc gia lên 1 tháng (gấp khoảng 4 lần hiện nay) kể từ nay tới năm 2025. Tại Hội nghị Thủ tướng với doanh nghiệp diễn ra gần đây, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng đã đề nghị Chính phủ sớm phê duyệt Đề án này để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
Để gỡ “nút thắt” nguồn lực đầu tư, bảo đảm nguồn dự trữ xăng dầu còn thiếu và yếu, Bộ Công Thương đã nhiều lần kiến nghị Bộ Tài chính, Chính phủ xem xét, dành nguồn lực đầu tư hệ thống kho bảo quản dự trữ quốc gia riêng với xăng dầu; đồng thời quan tâm, đầu tư ngân sách cho dự trữ xăng dầu quốc gia để bảo đảm an ninh năng lượng và bình ổn thị trường.
Bảo Ngọc
