Các ngân hàng trung ương vào cuộc đua tăng lãi suất để kìm chế lạm phát

Đặt trong bối cảnh lạm phát toàn cầu bật tăng trở lại do ảnh hưởng của khủng hoảng năng lượng, khủng hoảng lương thực, giá hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng thiết yếu tăng cao…, các ngân hàng trung ương đã ráo riết vào cuộc đua nâng lãi suất để giảm bớt rủi ro lạm phát…

Cụ thể Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) phát đi thông báo tăng lãi suất 25 điểm cơ bản (0,25%) và sẽ mạnh tay hơn vào tháng 9. Đây là lần đầu tiên ECB tăng lãi suất kể từ năm 2011 và hành động mạnh mẽ này nhằm vực dậy đồng euro trong bối cảnh nền kinh tế châu Âu xoay sở ứng phó với khó khăn kép: lạm phát tăng vọt và tăng trưởng kinh tế chậm lại .

Ngân hàng Trung ương Anh cũng là ngân hàng trung ương lớn đầu tiên bắt đầu tăng lãi suất vào tháng 12/2021 và liên tục tăng lãi kể từ đó. Các nhà hoạch định chính sách cảnh báo lạm phát sẽ tạo ra một cuộc khủng hoảng giá sinh hoạt ở Anh và lo ngại lãi suất cao hơn có thể gây ra gánh nặng kinh tế. Dù vậy nhiều khả năng Ngân hàng Trung ương Anh sẽ còn hành động mạnh mẽ hơn nữa nếu hoàn cảnh bắt buộc phải thắt chặt tiền tệ nhanh hơn.

Trước đó hôm 13/7, Ngân hàng Trung ương Canada (BoC) cũng đột ngột nâng lãi suất thêm một điểm phần trăm, ghi dấu đợt tăng lãi suất mạnh nhất kể từ năm 1998. Đáng chú ý, quy mô của đợt tăng lãi suất này lớn hơn mức tăng được báo trước đó (0,75%) của giới đầu tư và các nhà kinh tế khu vực tư nhân. “Đặt trong bối cảnh lạm phát ngày càng leo thang và nhiều doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng đều dự báo lạm phát sẽ còn kéo dài, Hội đồng thống đốc quyết định sẽ tiến tới nâng lãi suất mạnh hơn nữa”, Hội đồng thiết lập chính sách của BoC tuyên bố.

Với quyết tâm kiềm chế lạm phát, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) hôm 15/6 cũng thông báo nâng lãi suất thêm 0,75 điểm %, mức tăng mạnh nhất trong gần 30 năm. Tuần trước Ngân hàng Trung ương Philippines cũng bất ngờ nâng lãi thêm 75 điểm cơ bản để chống lạm phát

Còn nhớ thời điểm đầu năm 2021, lạm phát đã bắt đầu  leo thang ở nhiều nền kinh tế tiên tiến và đang phát triển do nhu cầu hàng hóa tăng mạnh trong bối cảnh nguồn cung thiếu hụt vì đại dịch. Khi đó các ngân hàng trung ương hy vọng khi các nền kinh tế mở cửa trở lại và các tuyến đường vận chuyển thông thoáng, mọi chuyện sẽ bình thường.

Tuy nhiên khi nỗi lo đại dịch vẫn chưa dứt thì cuộc chiến Nga – Ukraine tiếp tục làm gián đoạn nguồn cung dầu và lương thực, nhấn chìm nền kinh tế toàn cầu trong cơn bão lạm phát và có ít nhất 75 ngân hàng trung ương đã quyết định nâng lãi suất trong năm nay. Khi lãi suất tăng vọt trên khắp thế giới, tiền rẻ nhiều năm qua giờ trở nên đắt đỏ làm dấy lên lo ngại trong giới đầu tư rằng kinh tế toàn cầu có thể tăng trưởng chậm lại và một số quốc gia rơi vào cuộc suy thoái. Thậm chí lãnh đạo nhiều tổ chức quốc tế đã lên tiếng cảnh báo khi các ngân hàng trung ương điều chỉnh chính sách và cuộc chiến Nga – Ukraine kéo dài, con đường phía trước sẽ còn gian nan hơn với nguy cơ suy thoái cao hơn. “Khoảng 3/4 nền kinh tế mà Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) theo dõi đã tăng lãi suất kể từ tháng 7/2021. Các nền kinh tế phát triển tăng trung bình tăng 1,7%, trong khi các nền kinh tế mới nổi tăng hơn 3%”, bà Kristalina Georgieva – Tổng Giám đốc IMF cho hay.

Có thể thấy những năm gần đây, các thị trường mới nổi thường tăng lãi suất theo FED để tránh nội tệ biến động mạnh; tuy nhiên lần này là ngoại lệ khi không chỉ FED mà một loạt ngân hàng trung ương ở các nền kinh tế phát triển cũng vào cuộc đua tăng lãi suất gây ra nhiều tác động và hệ lụy như: thị trường có nguy cơ rối loạn hơn khi kỷ nguyên lãi suất thấp kết thúc và sự thay đổi của dòng vốn sẽ ảnh hưởng đến khả năng các quốc gia, các doanh nghiệp bán được trái phiếu, cổ phiếu để huy động vốn; lãi suất tăng có thể khiến giá cổ phiếu và các tài sản khác có thể giảm trong dài hạn vì người gửi tiết kiệm có thể nhận được tiền lời cao hơn cho các khoản đầu tư ít rủi ro hơn (như trái phiếu chính phủ); một số quốc gia có thể rơi vào suy thoái kinh tế khi người tiêu dùng và các công ty giảm chi tiêu.

Theo ước tính của chuyên gia Bruce Kasman, Mỹ và Tây Âu có 40% khả năng suy thoái trong năm tới xuất phát từ các động thái của ngân hàng trung ương và cuộc chiến ở Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Tuy nhiên nếu hiện tại họ tránh được suy thoái (với tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp, người tiêu dùng vẫn chi tiêu, lạm phát tăng cao) thì sau này FED và các ngân hàng trung ương khác sẽ phải tăng lãi suất nhiều hơn để giảm bớt rủi ro lạm phát…

FED vẫn mong muốn một giải pháp mang tính hài hòa, vừa đủ phát huy tác dụng; trong đó việc tuyển dụng lao động và chi tiêu chỉ giảm đủ để tăng trưởng tiền lương và giá cả vừa phải, không đến mức suy thoái kinh tế.

“Nút thắt” ở đây là lạm phát hiện rất khó giảm. Tháng trước chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ đã vượt dự báo của giới phân tích khi tăng đến 9,1%. Trong khi đó ở Canada, lạm phát tăng với tốc độ nhanh nhất kể từ năm 1983; còn ở Anh lạm phát cũng ở mức cao nhất trong 40 năm qua.

Christopher Waller – Thành viên Hội đồng Thống đốc FED cho rằng lạm phát phải là trọng tâm của mọi cuộc họp. Còn theo Brendan McKenna – nhà kinh tế tại Wells Fargo, xu hướng nâng lãi suất vẫn chưa đến đỉnh điểm mà thậm chí sẽ còn quyết liệt hơn trong thời gian tới.

Câu hỏi đặt ra ở đây là điều đó sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với nền kinh tế toàn cầu. Tháng trước Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo tăng trưởng toàn cầu sẽ chậm lại trong năm nay nhưng vẫn ở mức tích cực. Tuy nhiên mọi thứ có thể xấu đi nếu lạm phát vẫn ở mức cao. “Nếu lạm phát cao vẫn khó giảm, các ngân hàng trung ương có thể phải phản ứng mạnh mẽ hơn hiện tại. Vậy FED có thể hy sinh tăng trưởng đến mức nào?”, ông Bruce Kasman – kinh tế trưởng tại JPMorgan Chase đặt câu hỏi

Bảo Anh