Di sản chính trị của cố Thủ tướng Shinzo Abe
Cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã qua đời sau khi bị ám sát trong lúc có bài phát biểu vận động tranh cử hôm thứ Sáu tại Nara, hưởng thọ 67 tuổi.
Abe đã phục vụ hai nhiệm kỳ riêng biệt với tư cách là nhà lãnh đạo Nhật Bản cho Đảng Dân chủ Tự do cực hữu – lần đầu tiên từ năm 2006 đến năm 2007, sau đó một lần nữa từ năm 2012 đến năm 2020. Nhiệm kỳ thứ hai của ông là nhiệm kỳ dài nhất liên tiếp đối với một người đứng đầu chính phủ Nhật Bản.
Abe sẽ được nhớ đến vì đã thúc đẩy chi tiêu quốc phòng và thúc đẩy sự thay đổi mạnh mẽ nhất trong chính sách quân sự của Nhật Bản trong 70 năm. Vào năm 2015, chính phủ của ông đã thông qua việc giải thích lại hiến pháp hòa bình thời hậu chiến của Nhật Bản, cho phép quân đội Nhật Bản tham chiến ở nước ngoài – với các điều kiện – lần đầu tiên kể từ Thế chiến thứ hai.
Abe cho rằng sự thay đổi này là cần thiết để đáp ứng với một môi trường an ninh thách thức hơn, với một Trung Quốc quyết đoán hơn và các vụ thử tên lửa thường xuyên ở Triều Tiên.
Trong nhiệm kỳ của mình, Abe đã tìm cách cải thiện quan hệ với Bắc Kinh và tổ chức cuộc điện đàm lịch sử với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình vào năm 2018. Đồng thời, ông cố gắng chống lại sự bành trướng của Trung Quốc trong khu vực bằng cách đoàn kết các đồng minh Thái Bình Dương.
Sau khi rời nhiệm sở, Abe vẫn là người đứng đầu phe lớn nhất của Đảng LDP cầm quyền và vẫn có ảnh hưởng trong đảng. Ông đã tiếp tục vận động cho một chính sách an ninh mạnh mẽ hơn và năm ngoái đã khiến Trung Quốc tức giận khi kêu gọi cam kết lớn hơn từ các đồng minh để bảo vệ nền dân chủ ở Đài Loan. Đáp lại, Bắc Kinh đã triệu tập đại sứ Nhật Bản và cáo buộc Abe công khai thách thức chủ quyền của Trung Quốc.
Abe sinh ngày 21 tháng 9 năm 1954, tại Tokyo, trong một gia đình chính trị nổi tiếng. Cả ông nội và chú ruột của ông đều từng là thủ tướng, còn cha ông là cựu tổng thư ký của LDP.
Ông từng theo học ngành chính trị tại Đại học Seiki của Tokyo và Đại học Nam California, nhưng ban đầu bước vào kinh doanh, đảm nhận vị trí tại công ty Kobe Steel vào năm 1979. Ba năm sau, ông trở thành trợ lý cho Bộ trưởng Bộ Ngoại giao.
Abe lần đầu tiên được bầu vào Hạ viện Nhật Bản vào năm 1993, ở tuổi 38. Ông giữ một số vị trí trong nội các trong suốt những năm 2000, và vào năm 2003 trở thành tổng thư ký của LDP. Bốn năm sau, ông được bổ nhiệm làm chủ tịch đảng và trở thành thủ tướng Nhật Bản.
Nhiệm kỳ đầu tiên của ông đã bị hủy hoại bởi những tranh cãi và sức khỏe ngày càng xấu đi, và ông từ chức lãnh đạo đảng và thủ tướng vào năm 2007. Kết thúc nhiệm kỳ đầu tiên của Abe đã mở ra một cánh cửa xoay vòng, trong đó 5 người đàn ông khác nhau giữ chức thủ tướng trong 5 năm cho đến khi ông tái đắc cử vào năm 2012. Ông từ chức vào năm 2020 với lý do sức khỏe.
Abe là một nhân vật nổi bật trên sân khấu thế giới. Ông đã vun đắp mối quan hệ bền chặt với Washington – đồng minh truyền thống của Tokyo – và cố gắng xây dựng mối quan hệ cá nhân với cựu Tổng thống Donald Trump. Ông đã tới New York để gặp Tổng thống mới đắc cử của Đảng Cộng hòa khi cựu Tổng thống Barack Obama vẫn còn đương nhiệm.
Trong cuộc gặp “không chính thức” vào năm 2016, lần đầu tiên Trump gặp bất kỳ nhà lãnh đạo thế giới nào, Abe đã ca ngợi liên minh Mỹ-Nhật và nói rằng ông muốn “xây dựng lòng tin” với Tổng thống mới. Ông ủng hộ mạnh mẽ đường lối cứng rắn ban đầu của Trump đối với Triều Tiên, điều phù hợp với xu hướng diều hâu của Abe.
Tuy nhiên khi mối quan hệ của Washington với Bình Nhưỡng ấm lên về ngoại giao, với việc cả Trump và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đều tổ chức hội nghị thượng đỉnh lịch sử với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, Abe dường như đã đứng ngoài cuộc.
Trong nhiệm kỳ của ông, quan hệ của Nhật Bản với Hàn Quốc trở nên xấu đi. Hai nước vướng vào một cuộc tranh chấp lớn, trong đó các giao dịch thương mại và tình báo quân sự đã bị hủy bỏ, một phần do di sản của Chiến tranh Thế giới thứ hai và quá trình thực dân hóa tàn bạo của Nhật Bản trên Bán đảo Triều Tiên.
Abe lên nắm quyền trong thời điểm kinh tế bất ổn và sớm khởi động lại nền kinh tế Nhật Bản sau nhiều thập kỷ trì trệ. Ngay sau khi tái đắc cử thủ tướng vào năm 2012, ông đã khởi động một chương trình thử nghiệm lớn thường được gọi là “Abenomics.”
Kế hoạch này bao gồm ba mũi tên – kích thích tiền tệ lớn, tăng chi tiêu của chính phủ và cải cách cơ cấu.
Các đồng minh của Abe ca ngợi kế hoạch này đã phục hồi nền kinh tế đất nước và thúc đẩy niềm tin của người tiêu dùng và nhà đầu tư. Nhưng sau một khởi đầu mạnh mẽ, nó đã chùn bước và vào năm 2015, Abe đã bắn “ba mũi tên mới” được thiết kế để thúc đẩy tổng sản phẩm quốc nội. Mọi hy vọng cuối cùng họ có thể đạt được dấu ấn đã bị tiêu tan khi Covid-19 quét qua đất nước vào năm 2020, đưa Nhật Bản vào suy thoái.
Một trong những thành tựu lớn trong nước của Abe là đảm bảo Thế vận hội Tokyo 2020.
Một thành công khác là việc Abe xử lý vụ Nhật hoàng Akihito thoái vị. Ông là nhà vua Nhật Bản đầu tiên từ chức sau hai thế kỷ. Ông được kế vị bởi con trai của mình, Nhật hoàng Naruhito, vào tháng 10 năm 2019, bắt đầu kỷ nguyên Reiwa.
Ông kết hôn với người vợ tên là Akie Abe vào năm 1987 nhưng không có con.
Ngọc Anh
