Trung Quốc đã tuyên bố chủ quyền phi pháp hoặc một số hình thức “thẩm quyền riêng” đối với hầu hết Biển Đông
Đây là nội dung chính của tài liệu nghiên cứu dài 47 trang vừa được Cục Đại dương, Môi trường Quốc tế và Các vấn đề khoa học (thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ) công bố. Tài liệu này là bản cập nhật của một nghiên cứu được tiến hành năm 2014, trong đó bác bỏ tuyên bố về “đường chín đoạn” (còn gọi là “”đường lưỡi bò””) của Bắc Kinh ở Biển Đông.
Theo Cục Đại dương, Môi trường Quốc tế và Các vấn đề khoa học Mỹ, những tuyên bố của Trung Quốc đã làm suy yếu nghiêm trọng pháp quyền ở các đại dương và nhiều quy định được công nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế được nêu trong Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982.
Kiên quyết bác bỏ cơ sở địa lý và lịch sử liên quan đến các yêu sách phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đồng thời kêu gọi Bắc Kinh hãy ngừng ngay các hoạt động trái pháp luật và cưỡng chế trên Biển Đông.
Trước đó vào năm 2016 Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) cũng đã tuyên bố yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý, Bắc Kinh hoàn toàn không có “quyền lịch sử” với các vùng biển ở Biển Đông. Trên cơ sở đó PCA đã ra phán quyết Philippines thắng kiện Trung Quốc về vấn đề Biển Đông.
Đồng quan điểm, tài liệu của Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng Trung Quốc không có cơ sở pháp lý nào để khẳng định nước này có quyền lịch sử đối với các tài nguyên, theo các quyền được Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS), ở các khu vực biển trong phạm vi “đường lưỡi bò”. Nghiên cứu cũng chỉ ra các lý do về mặt địa lý nhằm bác bỏ tuyên bố của Trung Quốc, kết luận các thực thể nổi (khi thủy triều lên) ở quần đảo Trường Sa là những “bãi đá” hợp pháp, do đó nó không có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý (EEZ).
Bắc Kinh từng viện dẫn những đặc điểm địa lý như vậy để tuyên bố chủ quyền với bốn nhóm đảo nhưng nghiên cứu của Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng chúng không đáp ứng các tiêu chí về đường cơ sở theo công ước của Liên Hợp Quốc.
Nghiên cứu mới được Cục Đại dương, Môi trường Quốc tế và Các vấn đề khoa học công bố trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng leo thang. Mỹ luôn cho rằng sự trỗi dậy của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới là mối đe dọa lâu dài với Washington.
Năm 2020, ngoại trưởng Mỹ khi đó là Mike Pompeo cũng đã công khai ủng hộ tuyên bố chủ quyền của các quốc gia Đông Nam Á ở Biển Đông, vượt xa lập trường của Mỹ trước đây là thách thức Trung Quốc nhưng không chỉ rõ ràng quốc gia nào có quyền hợp pháp.
“Đường lưỡi bò”mà Trung Quốc đơn phương vẽ ra đòi yêu sách chủ quyền phi lý với gần như toàn bộ diện tích Biển Đông. Chưa dừng lại ở đó, Bắc Kinh còn bồi đắp phi pháp 7 thực thể thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, biến chúng thành đảo nhân tạo và quân sự hóa thành tiền đồn trên biển.
Quế Vân
