Canada cố gắng giành lấy thị phần trong ngành công nghiệp ô tô, bất chấp chính sách bảo hộ của Hoa Kỳ
Việc Tesla gần đây đạt mức định giá bất thường 1 nghìn tỷ USD cho thấy một lần nữa ngành công nghiệp ô tô vẫn là một lực lượng kinh tế khổng lồ định hình hành tinh. Sự tăng trưởng của Tesla cũng phản ánh quá trình chuyển đổi sang xe điện (EV) đánh dấu làn sóng đầu tư ô tô lớn thứ năm kể từ năm 1900.
Mặc dù không sở hữu bất kỳ công ty ô tô nào, Canada đã được hưởng lợi to lớn từ mọi làn sóng trước đó nhờ các nhà hoạch định chính sách khôn ngoan đã sử dụng mọi công cụ có thể để giành được thị phần công bằng trên thị trường ô tô.
Làn sóng đầu tư vào ô tô lớn đầu tiên, từ năm 1900 đến năm 1930, đã tạo ra cái được gọi là Fordist (theo tên Henry Ford, người sáng lập Ford Motor Co.) sản xuất và tiêu thụ hàng loạt và định hình lại thế giới.
Canada ở gần Detroit (quê hương của Ba nhà sản xuất ô tô lớn, Ford Motor Co., General Motors và Chrysler) và áp đặt mức thuế 35% đối với hàng nhập khẩu của Mỹ, khiến Ford và các nhà sản xuất ô tô khác của Mỹ phải thành lập các nhà máy chi nhánh ở Canada để né thuế.
Các quy tắc ưu đãi của Anh khuyến khích các nhà sản xuất Hoa Kỳ xuất khẩu sang các nước thuộc Khối thịnh vượng chung cũng giúp củng cố sự xuất hiện của nhà máy chi nhánh sản xuất ô tô do Mỹ làm chủ. Vào những năm 1920, tất cả các nhà sản xuất trong nước của Canada đã từ bỏ vì các yêu cầu về công nghệ và vốn vượt quá khả năng họ.
Sự gần gũi của Ontario với Detroit, cùng với những chính sách này, đã khiến Canada trở thành nhà sản xuất ô tô lớn thứ hai thế giới vào những năm 1920.
Làn sóng đầu tư vào ô tô toàn cầu lớn thứ năm hiện đang đến với chúng ta, nhưng nó khác với bốn làn sóng trước đó ở những khía cạnh sâu sắc.
Thứ nhất, việc chuyển đổi khỏi động cơ đốt trong không phải là việc trang bị lại bình thường cho các nhà máy, mà là sự tái tạo toàn diện của ngành công nghiệp sẽ định hình lại nền kinh tế hiện đại.
Xe điện là một trong những nâng cấp công nghệ vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại và sẽ ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của nền kinh tế chính trị toàn cầu, từ mạng lưới giao thông đến công việc, lao động và quan hệ quốc tế.
Thứ hai, xe điện đại diện cho một bước tiến lớn hướng tới một tương lai khử cacbon và có thể giúp nhân loại tránh được những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu. Lý tưởng nhất là chúng sẽ dẫn đến một dòng thác trên toàn hệ thống hướng tới quá trình khử cacbon, một kịch bản do Tesla đề xướng, đã chứng minh rằng sản xuất xe điện là khả thi, có thể mở rộng và mang lại lợi nhuận.
Thứ ba, nếu người Canada không bảo đảm chi tiêu cho xe điện liên tục, thì điều đó có thể đồng nghĩa với việc kết thúc sản xuất lắp ráp đối với một ngành công nghiệp trong nước vốn đã gặp nhiều thách thức. Không có quyền sở hữu của bất kỳ nhà sản xuất ô tô lớn nào và đối mặt với sự sụt giảm đều đặn trong hai thập kỷ thị phần sản xuất ở Bắc Mỹ, Canada có rất ít tiếng nói trong các quyết định đầu tư vào xe điện.
Thêm vào thách thức này là luật Xây dựng trở lại tốt hơn của Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cấp ưu đãi thuế cho người tiêu dùng Mỹ đối với xe điện chỉ được xây dựng bằng lao động công đoàn Hoa Kỳ.
Biện pháp Mua của Mỹ đe dọa chuyển hướng sản xuất xe điện trong tương lai khỏi Canada, mặc dù gần đây Big Three hứa hẹn sẽ đầu tư vào xe điện tại các nhà máy ở Canada.
Trừ khi Canada đảm bảo một phần của sự bùng nổ đầu tư vào xe điện, dự kiến lên đến hàng trăm tỷ đô la, nước này có thể mất lĩnh vực ô tô và hàng nghìn việc làm trực tiếp và các lao động phụ trợ.
Tuy nhiên, tiềm năng của Canada như một nguồn cung cấp các thành phần pin EV (ví dụ như coban và lithium từ Vành đai lửa của Ontario), thành tích sản xuất tuyệt vời, sự sẵn lòng của các nhà hoạch định chính sách để cung cấp các động lực và các nhà lãnh đạo công đoàn để mặc cả các nhiệm vụ sản xuất có thể đủ để có được một phần của tương lai EV.
Cho đến nay, người Canada đã đảm bảo một số lời hứa đầu tư quan trọng, bao gồm thông báo trị giá 2 tỷ đô la của Ford để chế tạo tới 5 chiếc EV tại nhà máy lắp ráp Oakville của họ bắt đầu từ năm 2024 (với 500 triệu đô la Mỹ tài trợ của chính phủ Canada), và lời hứa của Stellantis (trước đây là Chrysler) xây dựng xe điện ở Windsor vào năm 2025.
Nhưng khu vực Canada vẫn phải đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu. Chính phủ và các bên liên quan sẽ thực hiện một số biện pháp ngoại giao tích cực và hoạch định chính sách đổi mới để đảm bảo rằng Canada không bỏ lỡ làn sóng đầu tư ô tô quan trọng nhất.
Duy Anh
