Năm 2022, kinh tế toàn cầu không khả quan hơn so với năm 2021
Năm 2021, nền kinh tế thế giới phải đối mặt với không ít thách thức: đại dịch Covid – 19, khủng hoảng năng lượng, chuỗi cung ứng tắc nghẽn… Các chuyên gia kinh tế dự báo bước sang năm 2022, tình hình cũng không mấy khả quan…
Trước đó các ngân hàng trung ương, các chuyên gia kinh tế đều cho rằng tình trạng lạm phát và suy thoái kinh tế toàn cầu trong năm 2021 chỉ là tạm thời; các nút thắt trong chuỗi cung ứng sẽ được tháo gỡ, giá năng lượng sẽ bình ổn và người lao động ở các nước phát triển sẽ sớm quay trở lại làm việc. Tuy nhiên càng gần những tháng cuối năm 2021, niềm tin đó càng vụn vỡ.
Các nhà hoạch định chính sách dường như đang bế tắc trước những vấn đề mang tính cấp bách. Về lý thuyết, cách xử lý lạm phát do gián đoạn nguồn cung là để thị trường tự điều chỉnh bởi có tăng lãi suất cũng không giải quyết được tình trạng tắc nghẽn ở các cảng, không thể giúp bơm thêm khí đốt hoặc khiến đại dịch chấm dứt.
Đơn cử như tại Anh, hồi năm 2011 giá hàng hóa tăng cao đẩy lạm phát ở nước này lên tới 5,2% song Ngân hàng Trung ương Anh vẫn giữ lãi suất ở mức thấp. Trong khi đó tại khu vực đồng euro, Ngân hàng Trung ương châu Âu lại chọn phương án tăng lãi suất khiến nền kinh tế của khối này rơi vào tình trạng suy thoái trở lại.
Tuy nhiên nếu so sánh năm 2021 với đầu những năm 2010 là khá khập khiễng bởi khủng hoảng thương mại toàn cầu vào năm 2021 không chỉ do nguồn cung bị gián đoạn mà còn bởi nhu cầu tăng cao. Các gói kích thích kinh tế cộng với giãn cách xã hội thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng tăng cao. Mùa hè năm 2021, chi tiêu của người Mỹ cho hàng hoá cao hơn 7% so với thời điểm trước dịch. Ở các nước khác, tình trạng khan hiếm hàng hóa cũng xảy ra do nhu cầu tiêu dùng tăng cao.
Do đó các chuyên gia khuyến nghị để kinh tế trở lại bình thường, người tiêu dùng cần chi tiêu nhiều hơn cho các dịch vụ như: ăn uống tại nhà hàng, du lịch. Trớ trêu thay là các nền kinh tế lại đang mắc kẹt trong tình trạng thiếu hụt lao động, khiến ngành dịch vụ khó phục hồi.
Chưa kể mức lương trong lĩnh vực dịch vụ cũng đang tăng vọt. Các nhà kinh tế bày tỏ mong muốn các gói hỗ trợ như bảo hiểm thất nghiệp sẽ thu hút người lao động quay trở lại làm việc xong mọi chuyện đều diễn ra không như kỳ vọng
Để lạm phát chỉ là vấn đề tạm thời đòi hỏi mức lương và giá cả hàng hóa – dịch vụ phải giảm xuống. Các quốc gia trên thế hầu như không còn lựa chọn nào khác bởi năng suất/tỷ suất lợi nhuận của các doanh nghiệp dịch vụ hiện rất khó cải thiện.
Thậm chí một số nhà hoạch định chính sách tiền tệ còn lo sợ mọi chuyện sẽ đảo chiều. Đó chính là vòng xoáy lạm phát, khi người lao động muốn được tăng lương do lo ngại lạm phát cao hơn. Kể từ những năm 1970, vòng xoáy lạm phát đã không còn xảy ra tại các nước phát triển. Tuy nhiên nếu tình trạng này một lần nữa diễn ra ở thời điểm hiện tại thì các ngân hàng trung ương sẽ phải đối mặt với áp lực lớn. Chắc chắn một điều họ sẽ không thể giữ lạm phát ở mức cho phép mà không phải hy sinh việc làm; nhất là trong bối cảnh các nước phát triển đã không phải đối mặt với tình trạng này trong một thời gian dài, còn các thị trường mới nổi thì đã quen với sự đánh đổi giữa tăng trưởng và lạm phát. Trong nhóm các nước giàu, Ngân hàng Trung ương Anh đang tiệm cận với chính sách thắt chặt, chủ yếu nhằm duy trì độ tin cậy của mục tiêu lạm phát hơn là vì các yếu tố kinh tế nền tảng.
Theo Tạp chí kinh tế The Economist, các nhà hoạch định chính sách tiền tệ sẽ phải hối hận nếu tăng lãi suất. Những tháng đầu năm 2022, lạm phát sẽ vẫn ở mức cao và các ngân hàng trung ương phải mất một năm rưỡi để mức lãi suất cao hơn phát huy tác dụng đối với nền kinh tế. Đến lúc này thì các yếu tố trước đây như: giữ lãi suất và lạm phát ở mức thấp, thay đổi nhân khẩu học, bất bình đẳng và nhu cầu toàn cầu tràn lan về tài sản an toàn…đã có thể tự điều chỉnh lại.
Trong khi đó chính sách thắt chặt tài khóa được các nước đẩy mạnh triển khai kỳ vọng sẽ hạ nhiệt các nền kinh tế. Vương quốc Anh đã công bố các đợt tăng thuế lớn. Tại Mỹ, Tổng thống Joe Biden đang phải đối mặt với không ít thách thức khi muốn thông qua các dự luật chi tiêu lớn tiếp theo. Về phía Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng trên thị trường bất động sản có nguy cơ lan ra toàn cầu.
Trên hết, đại dịch vẫn chưa được kiểm soát và hoàn toàn có thể gây hại cho nền kinh tế một lần nữa trong trường hợp khả năng miễn dịch của con người bị suy giảm và vaccine không chống được các biến thể mới một cách hiệu quả.
Đặt trong trường hợp các chuỗi cung ứng đã đạt giới hạn, thế giới sẽ không thể sử dụng lại biện pháp duy trì tăng trưởng kinh tế bằng cách kích thích tiêu dùng trong nhân dân. Thay vào đó, các ngân hàng trung ương sẽ phải cắt giảm sức chi tiêu với lãi suất cao hơn để tránh tình trạng lạm phát quá mức bởi sự thích ứng của nguồn cung với các mô hình chi tiêu ngày nay đã khác rất nhiều so với những năm 2010. Tóm lại nếu năm 2022 nền kinh tế toàn cầu vẫn chưa thể phục hồi thì cái giá phải trả có thể là một quá trình điều chỉnh đầy đau đớn.
Huy Anh
